Günlük hayatın işleyişi içerisinde birçok uyuşmazlık, suç ve hukuki meseleler meydana gelmektedir. Bunların çoğunluğu insanların kontrolü dışında gerçekleşen uyuşmazlıklar veya kasten hukuka aykırı hareket eden kişilerce işlenen suçlar olarak kendini göstermektedir.
Günlük hayatın işleyişi ve ilerleyişi, olağanüstü durumlar olmadığı müddetçe, durmadan devam etmektedir. Meydana gelen bu uyuşmazlıkların çözülmesi ve suçların cezalandırılması bakımından adli organların aktif olarak çalışması gereklidir.
Özellikle yargı sürecinin uzun sürdüğü ve geciken adalet sebebiyle yaşanacak mağduriyetlerin önüne geçilmesi bakımından adli tatil uygulaması ciddi eleştiriler altındadır.
Adli Tatil Nedir?
Getirildiği ilk günden itibaren değişen ihtiyaçlar ve koşullar doğrultusunda süresi, başlangıç ve bitiş tarihi değişkenlik göstermiş olsa da uzun bir süredir devam eden ve artık süresi, başlangıç ve bitiş tarihi belirli olan adli tatil, her yıl 20 Temmuz ile 1 Eylül tarihleri arasında gerçekleşmektedir.
Adli tatilin uygulanışı ilk olarak 1927 yılında gerçekleştirilmiştir. O dönem itibariyle adli tatilin getiriliş amacı; tarım, besicilik ve ziraat faaliyetleriyle geçimini sağlayan insanların hasat vb. işlerinin yoğun olduğu dönemlerde mahkemelere gelmeleri sebebiyle verimliliğin düşmesini engellemektir.
Günümüzde bu sebep geçerliliğini yitirmiş olsa da varlığı tartışmalı olmasına rağmen, adli tatil uygulaması devam etmektedir.
Adli Tatil Ne Zaman Başlar?
Adli tatil her yıl 20 Temmuz ile 1 Eylül tarihleri arasında gerçekleşir. 19 Temmuz günü mesai saatinin bitimiyle adli tatil dönemi başlamış olur; 1 Eylül mesaisi ile biter.
Adli Tatilde Görülen Davalar Nelerdir?
Adli tatilde görülen davalar, hukuk davaları ve ceza davaları olmak üzere ayrı ayrı incelenmelidir:
Hukuk Davaları Bakımından: Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 103’te sayılan işler adli tatilde görülmektedir:
- İhtiyati tedbir, ihtiyati haciz ve delillerin tespiti gibi geçici hukuki koruma, deniz raporlarının alınması ve dispeçci atanması talepleri ile bunlara karşı yapılacak itirazlar ve diğer başvurular hakkında karar verilmesi.
- Her çeşit nafaka davaları ile soybağı, velayet ve vesayete ilişkin dava ya da işler.
- Nüfus kayıtlarının düzeltilmesi işleri ve davaları.
- Hizmet akdi veya iş sözleşmesi sebebiyle işçilerin açtıkları davalar.
- Ticari defterlerin kaybından dolayı kayıp belgesi verilmesi talepleri ile kıymetli evrakın kaybından doğan iptal işleri.İflas ve konkordato ile sermaye şirketleri ve kooperatiflerin uzlaşma suretiyle yeniden yapılandırılmasına ilişkin işler ve davalar.
- Adli tatilde yapılmasına karar verilen keşifler.
- Tahkim hükümlerine göre, mahkemenin görev alanına giren dava ve işler.
- Çekişmesiz yargı işleri.
- Kanunlarda ivedi olduğu belirtilen veya taraflardan birinin talebi üzerine, mahkemece ivedi görülmesine karar verilen dava ve işler.
Ceza Davaları Bakımından: Ceza Muhakemeleri Kanunu madde 331’te sayılan işler adli tatilde görülmektedir:
- Değişik: 8/8/2011-KHK-650/27 md.; İptal: Anayasa Mahkemesinin 18/7/2012 tarihli ve E.: 2011/113 K.: 2012/108 sayılı Kararı ile.; Yeniden düzenleme: 27/6/2013-6494/25 md.) Ceza işlerini gören makam ve mahkemeler her yıl bir eylülde başlamak üzere, yirmi temmuzdan otuz bir ağustosa kadar çalışmaya ara verirler.
- Soruşturma ile tutuklu işlere ilişkin kovuşturmaların ve ivedi sayılacak diğer hususların tatil süresi içinde ne suretle yerine getirileceği, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenir.
- Tatil süresince bölge adliye mahkemeleri ile Yargıtay, yalnız tutuklu hükümlere ilişkin veya Meşhud Suçların Muhakeme Usulü Kanunu gereğince görülen işlerin incelemelerini yapar.
- Adlî tatile rastlayan süreler işlemez. Bu süreler tatilin bittiği günden itibaren üç gün uzatılmış sayılır.
Adli Tatilde Süreler İşler Mi?
Adli tatilin, adli tatilde görülmeyen iş ve davalar bakımından süre uzatıcı etkisi vardır. Yani adli tatilde görülmeyen iş ve davalar bakımından süreler adli tatil boyunca uzar.
Hukuk davaları bakımından HMK m.104 gereğince adli tatile tabi olan dava ve işlerde, bu kanunun tayin ettiği sürelerin bitmesi tatil zamanına rastlarsa, bu süreler ayrıca bir karara gerek olmaksızın adli tatilin bittiği günden itibaren bir hafta uzatılmış sayılır.
Ceza davaları bakımından ise CMK m.331/4’te adlî tatile rastlayan süreler işlemez. Bu süreler tatilin bittiği günden itibaren üç gün uzatılmış sayılır.
Adli Tatil Sürecinde Dava Açılabilir Mi?
Adli tatil süresince, adli tatilde görülen işler olup olmadığına bakılmaksızın yeni dava açılabilir. Ancak bu dönemde, adli tatilde görülen işler olup olmamasına göre usul işlemler yapılmayıp süreler işlemeyecektir.
Adli Tatilde Hangi Mahkemeler Çalışır?
Adli tatil sürecinde II. Madde altında sayılan iş ve işlemlerle ilgili mahkemeler çalışmaktadır. Bunlardan özel görevli olan mahkemeler: iş mahkemeleri, aile mahkemeleri, icra hukuk mahkemeleri, icra daireleri, başsavcılıklar, noterler, çekişmesiz yargı işlemleri için sulh hukuk mahkemeleri, tutuklu ve ivedi işler için sulh ceza hakimlikleri ve söz konusu işin kanuni şartları sağlaması halinde genel görevli asliye hukuk veya asliye ceza mahkemeleri adli tatilde çalışmaktadır.
Bu içerik, Av. Çağrı AYBOĞA ve Stj. Av. Yavuz Baturhan YILDIRIM tarafından oluşturulmuştur.
