Ticari ve sosyal hayatın gelişmesiyle birlikte kişiler bir araya gelmiş ve birlikte işler yürütmeye başlamışlardır. Ortak amaçlar etrafında kurulan bu birlikteliklerin zamanla hak ve borçlara sahip olma gereksinimi doğmuş, bu nedenle hukuk sistemlerince düzenlemeler yapılmıştır.
Tüzel kişilik, birçok kişinin veya malın topluluğundan doğan ve tek bir kişi sayılan oluşumdur. Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere kişi veya mal varlığı topluluğu şeklinde haklara sahip olabilen, borç veya alacak edinebilen, bağımsız olarak örgütlenmiş varlıklardır.
Bir amaç uğruna bir araya gelen gerçek kişi veya mal varlığının hak ve borçlara sahip olması, bu kişileri veya mal varlıklarını doğrudan ilgilendirecektir. Dolayısıyla tüzel kişiliğin denetlenmesi, işlemde bulunması, borç altına girmesi, hak sahibi olması gibi önemli hususların da büyük bir özen ve dikkat altında yürütülmesi gerekmektedir.
Kanun koyucu anonim şirketlerin de dahil olduğu bazı kuruluşlara avukat bulundurma zorunluluğu, yani sürekli olarak bir avukat ile çalışma mecburiyeti getirmiştir. Bu mecburiyetin amacı muhtemel uyuşmazlıkların önüne geçmek, önleyici bir hukuki hizmet sağlayıp mahkemelerin iş yükünü azaltmaktır.
Anonim Şirket Nedir?
Bir sermaye şirketi olan anonim şirket, ortakların şirket sermayesine yapmış oldukları katkı oranında hak sahibi oldukları şirket türüdür.
Anonim şirketin borçlarından dolayı ortakların sorumluluğu ancak yapmış oldukları katkı oranı kadardır; aynı şekilde bir ortağın anonim şirketin hak ve alacaklarındaki payı da yine yapmış olduğu katkı oranındadır.
Avukat Bulundurma Zorunluluğu
Anonim şirketler için düzenlenmiş avukat bulundurma zorunluluğu Türk Ticaret Kanunu’nda değil; 1136 Sayılı Avukatlık Kanunu’nda düzenlenmiştir.
Avukatlık Kanunu’nun 35. Maddesinin 3. Fıkrası:
“Dava açmaya yeteneği olan herkes kendi davasına ait evrakı düzenleyebilir, davasını bizzat açabilir ve işini takip edebilir. Ancak, Türk Ticaret Kanunu’nun 272’nci maddesinde ön görülen esas sermaye miktarının beş katı veya daha fazla esas sermayesi bulunan anonim şirketler ile üye sayısı yüz veya daha fazla olan yapı kooperatifleri sözleşmeli bir avukat bulundurmak zorundadır. Bu fıkra hükmüne aykırı davranan kuruluşlara Cumhuriyet savcısı tarafından sözleşmeli avukat tayin etmedikleri her ay için, sanayi sektöründe çalışan onaltı yaşından büyük işçiler için suç tarihinde yürürlükte bulunan, asgarî ücretin iki aylık brüt tutarı kadar idarî para cezası verilir.”
gereğince sermaye şartını sağlayan anonim şirketlerin sözleşmeli olarak bir avukat bulundurma zorunluluğu vardır. Bu zorunluluğun amacı tüzel kişiyi korumak, önleyici hukuki hizmet sağlamak, olası mağduriyetlerin önüne geçmek ve mümkün olduğunca yargı yollarına başvurmadan çözüme ulaşmaktır.
Avukat Bulundurma Zorunluluğu Kapsamındaki Şirketler
Avukat bulundurma zorunluluğunun yasal dayanağı olarak gösterdiğimiz Avukatlık Kanunu madde 35/3 düzenlemesinin lafzına bakılacak olursa, bu zorunluluk her anonim şirket için getirilmemiştir.
Anonim şirketlerin avukat bulundurma zorunluluğunun gündeme gelebilmesi için ölçüt olarak sermaye miktarı belirlenmiştir.
İlgili kanun düzenlemesi “Türk Ticaret Kanunu’nun 272’nci maddesinde ön görülen esas sermaye miktarının beş katı veya daha fazla esas sermayesi bulunan anonim şirketler” şeklindedir.
Sermaye miktarını saptamak açısından 6762 Sayılı eski Türk Ticaret Kanunu’nun 272’nci maddesine göz atmak gerekir:
TTK 272 (Mülga): Özel kanunlarda aksine hüküm olmadıkça esas sermaye miktarı beşmilyar (ellimilyar) Türk lirasından aşağı olamaz. Bu miktar, Bakanlar Kurulunca on katına kadar artırılabilir.
İşbu düzenlemedeki ellimilyar ibaresi günümüz parası ile ellibin Türk lirasıdır. Yani Avukatlık Kanunu’nda düzenlenen ölçüte göre;
- Esas sermayesi 250.000TL veya daha fazla olan anonim şirketler ile,
- Sermaye arttırımı sonucu sermayesi 250.000TL veya daha fazla olan anonim şirketler sözleşmeli avukat bulundurmak zorundadırlar.
Avukat Bulundurmama Durumunda Yaptırım
Avukat bulundurmamanın yaptırımı, avukat bulundurma zorunluluğunun yasal dayanağı olan Avukatlık Kanunu madde 35/3’te düzenlenmiştir.
İlgili düzenlemede
“..Bu fıkra hükmüne aykırı davranan kuruluşlara Cumhuriyet savcısı tarafından sözleşmeli avukat tayin etmedikleri her ay için, sanayi sektöründe çalışan onaltı yaşından büyük işçiler için suç tarihinde yürürlükte bulunan, asgarî ücretin iki aylık brüt tutarı kadar idarî para cezası verilir..”
yaptırımı düzenlenmiştir.
Şöyle ki;
2023 yılı için brüt asgari ücret 10.008,00TL’dir. Zorunlu olduğu halde avukat bulundurmayan anonim şirketlere her ay için bu tutarın iki katı olan 20.016,00TL idari para cezası uygulanacaktır.
Avukat ile Yapılacak Sözleşmenin Kapsamı
Sermaye şartını sağlayan anonim şirketlere yüklenen avukat bulundurma zorunluluğu, avukat ile şirket arasında yapılan bir sözleşme ile yerine getirilir. Bu sözleşmenin yasal sınırları, şekli, usule uygun hazırlanışı Avukatlık Kanunu Yönetmeliği’nin 73/A maddesinde düzenlenmiştir.
Bu düzenlemeye göre:
“Sürekli avukatlık hizmeti içeren çalışma şekillerinde, 1136 sayılı Avukatlık Kanunu’na ve Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine uygun, yazılı sürekli avukatlık hizmetleri sözleşmesi düzenlenmesi zorunludur. Bu sözleşme taraf sayısından bir fazla nüsha olarak hazırlanır. Birer nüshası taraflara, bir nüshası da sözleşmenin tarafı olan avukat tarafından kayıtlı olduğu baroya verilir. Sözleşme metninde uyuşmazlık çıkması halinde Baroda saklanan nüshaya itibar edilir.”
Her baro sözleşmeler için ayrıca bir kayıt defteri tutar ve bu deftere yıl bağlantılı sıra numarasına göre sözleşmeler kaydedilir. Kaydı yapılan sözleşme kayıt sıra numarasına göre sözleşmeler klasöründe, bir fotokopisi de avukatın sicil dosyasında saklanır.
Sözleşmede;
- İş sahibinin adı, soyadı, mesleki ya da ticari unvanı,adresi, vergi/T.C. kimlik numarası,
- Avukatın/avukatlık bürosunun/avukatlık ortaklığının adı, soyadı, unvanı, vergi/T.C. kimlik numarası,
- İşin tanımı,
- Avukatlık ücreti ve bu ücretin ödenme şekli,
- Sözleşme hükümlerinin Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi değişikliklerine uyarlanacağı,
- Süresi,
- Sona erme koşulları,
- İşin harç ve giderlerinin iş sahibine ait olduğu, bunların peşin olarak ya da avukatın ilk talebinde derhal ödenmesi gerektiği, sözleşmede yazılı adresin avukatın bu konudaki taleplerini ileteceği adres olduğu, bu adrese yapılan tebligatların iş sahibine yapılmış sayılacağı,
- (Mülga:RG-7/9/2010-27695) yer alır.
İşbu yönetmelik düzenlemesine bakıldığında özellikle göze çarpan unsurlar olarak sözleşmenin yazılı olacağı, taraf sayısından bir nüsha fazla hazırlanacağı, bir nüshanın da sözleşmeli avukatın kayıtlı olduğu baroya verileceği görülmektedir. Baroya verilen sözleşme, olası bir uyuşmazlık durumunda güvenilir bir kurum olan baroya verilmesi sebebiyle esas alınacaktır.
Bu içerik, Av. Çağrı AYBOĞA ve Stj. Av. Yavuz Baturhan YILDIRIM tarafından oluşturulmuştur.
