Dijitalleşmenin hız kazandığı çağımızda, internet tabanlı işlemler hukukun her alanında önemli bir yer edinmiştir. Elektronik ortamda yapılan işlemler, dijital delillerin toplanması ve muhafazası gibi konular hukuki güvence açısından önem taşımaktadır. Bilhassa sosyal medya, e-ticaret ve elektronik sözleşmeler gibi alanlarda, delil niteliği taşıyan dijital verilerin doğru ve eksiksiz bir şekilde saklanması, ilerleyen süreçlerde hak kayıplarını önlemek adına hayati bir role sahiptir. E-Tespit, tam da bu noktada hukuki güvenliği sağlamak amacıyla geliştirilmiş bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu makalede, E-Tespitin tanımı, hukuki dayanakları, uygulanma süreci, avantajları ve uygulama alanları detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
E-Tespit Nedir?
E-Tespit, belirli bir anda var olan dijital verilerin noter tarafından kayıt altına alınarak hukuki delil haline getirilmesi işlemi olarak tanımlanabilir. Bu işlem sayesinde, sosyal medya paylaşımları, web sayfalarındaki içerikler, e-postalar, dijital belgeler ve diğer elektronik ortamda bulunan veriler noter tarafından tespit edilerek korunur. Dijital dünyada yapılan işlemler kolayca değiştirilebildiği için, bir belgenin veya bilginin ilk hali ile mahkemede delil olarak sunulabilmesi ancak noter onaylı bir tespit ile mümkündür.
Geleneksel tespit yöntemlerinden farklı olarak, E-Tespit fiziksel bir ortam gerektirmez; tamamen elektronik sistemler üzerinden gerçekleşir. Örneğin, bir kişi sosyal medyada kendisine hakaret içeren bir paylaşımı mahkemede delil olarak sunmak istiyorsa, bu paylaşımın silinme veya değiştirilme ihtimaline karşılık noter aracılığıyla tespit yaptırarak, içeriğin orijinal halinin hukuki güvence altına alınmasını sağlayabilir.
E-Tespit Hukuki Dayanağı
E-Tespit işleminin yasal çerçevesi, 1512 Sayılı Noterlik Kanunu ve ilgili yönetmelikler ile çizilmiştir. Özellikle, Noterlik Kanunu’nun 198/A maddesi, elektronik ortamda yapılan tespit işlemlerinin hukuki geçerliliğini düzenleyen en önemli hükümlerden biridir. Bu maddeye göre:
- Noterler, elektronik ortamda bulunan internet siteleri, sosyal medya paylaşımları, e-postalar ve diğer dijital belgeleri tespit edebilir.
- Tespit işlemi, Türkiye Noterler Birliği tarafından sunulan elektronik sistem aracılığıyla gerçekleştirilir.
- E-Tespit sonucu oluşturulan noter onaylı belge, resmî delil niteliği taşır ve mahkemelerde kullanılabilir.
Bu düzenleme, özellikle dijital delillerin hukuki geçerliliğini sağlamada büyük bir boşluğu doldurmuştur. Zira dijital veriler, üçüncü kişiler tarafından değiştirilebilir ve silinebilir olduğundan, mahkemelerde sunulan bir ekran görüntüsünün tek başına yeterli delil olup olmayacağı konusunda tereddütler yaşanabilmektedir. Ancak noter onaylı E-Tespit raporu, değiştirilemez ve hukuki süreçlerde kesin delil niteliği taşır.
E-Tespit Nasıl Yapılır?
E-Tespit işlemi, Türkiye Noterler Birliği (TNB) tarafından geliştirilen Elektronik Tespit Sistemi üzerinden gerçekleştirilir. Süreç, aşağıdaki aşamalardan oluşmaktadır:
1. Başvuru Süreci
E-Tespit yaptırmak isteyen kişi veya kurumlar, öncelikle Türkiye Noterler Birliği’nin (TNB) resmi portalı üzerinden başvuru yapmalıdır. Bunun için:
- http://portal.tnb.org.tr adresine giriş yapılır.
- “E-Hizmetler” sekmesine tıklanarak “Elektronik Tespit” hizmeti seçilir.
- Tespit edilmek istenen internet sayfası, sosyal medya paylaşımı veya dijital belge sisteme yüklenir.
- Talep onaylandıktan sonra noter işlemi başlatır ve referans numarası oluşturulur.
2. Noter Onayı ve Rapor Düzenlenmesi
E-Tespit başvurusu noter tarafından incelenir ve onay süreci başlatılır:
- Noter, talep edilen dijital veriyi kendi sisteminde kayıt altına alır.
- Tespit edilen içeriğin orijinalliği, değiştirilmediği ve başvuru sahibine ait olup olmadığı kontrol edilir.
- Noter onayından sonra E-Tespit raporu hazırlanır ve başvuru sahibine teslim edilir.
Bu rapor, hukuki süreçlerde kesin delil olarak mahkemelerde kullanılabilir.
E-Tespitin Uygulama Alanları
E-Tespit, dijital ortamda yapılan işlemlerin delillendirilmesi ve korunması için pek çok farklı alanda kullanılmaktadır. Başlıca uygulama alanları şunlardır:
1. İnternet ve Sosyal Medya Suçları
Sosyal medya ve internet platformlarında hakaret, tehdit, iftira ve kişilik haklarına saldırı gibi suçların ispatı için E-Tespit büyük önem taşır. Bir sosyal medya paylaşımının mahkemede delil olarak kullanılabilmesi için, içeriğin değiştirilmemiş halinin noter tasdikli olması gerekmektedir.
2. E-Ticaret ve Rekabet Hukuku
Online mağazalar arasında haksız rekabet, yanıltıcı reklam ve dolandırıcılık gibi durumlarda E-Tespit yöntemi ile delil toplanabilir. Özellikle tüketici şikayetleri ve sahte ürün satışı gibi durumlar noter aracılığıyla kayıt altına alınarak hukuki süreçler başlatılabilir.
3. Fikri Mülkiyet ve Telif Hakları
İzinsiz içerik paylaşımı veya dijital hırsızlık durumlarında, hak sahipleri E-Tespit yaptırarak kendi eserlerinin izinsiz kullanımını belgeleyebilir ve hukuki süreci başlatabilir.
4. Boşanma Davaları ve Aile Hukuku
Aile hukuku kapsamında, sosyal medya ve dijital platformlarda yapılan paylaşımlar delil niteliği taşıyabilir. Sadakatsizlik veya kötü niyetli paylaşımlar, noter onaylı E-Tespit ile kayıt altına alınarak mahkemeye sunulabilir.
5. İş Hukuku ve Dijital Sözleşmeler
İş dünyasında dijital ortamda yapılan sözleşmeler, e-posta yazışmaları ve diğer kurumsal işlemler E-Tespit yöntemi ile güvence altına alınabilir. Özellikle, işçi-işveren arasındaki anlaşmazlıkların çözümünde büyük kolaylık sağlar.
E-Tespitin Avantajları
E-Tespit yönteminin sağladığı avantajlar şu şekilde sıralanabilir:
- Hukuki Geçerlilik: Noter tasdikli raporlar, mahkemelerde kesin delil olarak kullanılabilir.
- Delil Güvenliği: Dijital verilerin değiştirilemeyecek şekilde muhafaza edilmesini sağlar.
- Hız ve Kolaylık: Fiziksel noter işlemlerine kıyasla daha hızlı ve pratiktir.
- Dijital Delillerin Korunması: Sosyal medya paylaşımlarının ve web sitelerindeki içeriklerin yasal olarak korunmasını sağlar.
Sonuç
E-Tespit, günümüz dijital dünyasında hukuki güvence açısından vazgeçilmez bir delil toplama yöntemi haline gelmiştir. Sosyal medya suçlarından fikri mülkiyet ihlallerine kadar geniş bir yelpazede kullanılan bu yöntem, hukuki süreçlerde delil kaybını önlemekte ve adil yargılamayı desteklemektedir. Özellikle dijital delillerin korunması gereken durumlarda, E-Tespit yönteminin kullanılması büyük önem taşımaktadır.
İlgili Makale: Noter Ücretleri 2025
