Türk Medeni Kanunu m. 202 vd.nda yer alan eşler arasındaki mal rejimine ilişkin düzenlemeler, genel malvarlığı hukuku kurallarından kısmen saparak, evlilik sırasındaki malvarlıklarına ilişkin olarak eşlerin birbirlerine ve üçüncü kişilere karşı olan konumlarını belirler.
Kanun koyucu bu belirlemede temel bir tipe bağlılık çerçevesinde mal rejimi türleri ile sınırlı seçeneklere dayalı olanaklar sunmaktadır. Bunlar: Türk Hukukunda yasal mal rejimi olarak edinilmiş mallara katılma rejimi ve bunun yanında mal ayrılığı rejimi, paylaşmalı mal ayrılığı rejimi ve mal ortaklığı rejimidir.
Eşler bu dört mal rejiminden birine yasal olarak tabi olmak zorundadır. Bu makalede TMK m. 202/1 uyarınca Türk Hukukunda yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi ele alınacaktır.
Edinilmiş Mal Nedir?
TMK m. 219/1, edinilmiş malları “her eşin mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleri” olarak tanımlamakta ve ikinci fıkrada edinilmiş malların temel örnekleri sayılmaktadır:
- Eşlerin çalışmasının karşılığı olan edinimler
- Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacaı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler (Emekli maaşı, emeklilik ikramiyesi, dul maaşı, yetim maaşı, işsizlik maaşı vb.
- Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar (İş kazası, haksız fiile dayalı olarak çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar vb.)
- Kişisel mallarının gelirleri (Sermayenin faiz getirisi, bitki ve hayvanlardan elde edilen yararlar vb.)
- Edinilmiş malların yerine geçen değerler (Maaş biriktirerek satın alınan ev, pert olan arabanın sigorta tazminatı vb.)
Edinilmiş Mallara Katılma
01/01/2002 tarihinde yürürlüğe giren 4721 sayılı TMK, mülga TMK’de yer alamayan edinilmiş mallara katılma rejimini yasal mal rejimi olarak kabul etmiştir. (TMK 202/1) TMK m. 218’e göre, edinilmiş mallara katılma rejimi, edinilmiş mallar ile eşlerden her birinin kişisel mallarını kapsar.
Boşanma davasının akabinde açılan mal tasfiyesi davasında mal rejiminin bittiği andaki edinilmiş mallara bakılır. Örneğin; 20 sene evli olan çift boşandı. Boşanma anı itibariyle mevcut edinilmiş mallar üzerinden tasfiye yapılır.
Örneğin; geçmiş maaşlar üzerinden ½ oranında hak iddia etmek hukuken doğru olmayacaktır. Zira bu maaş bakiye bedeli taraflarca tüketilmiş olabilir.
Tabiri caizse tasfiye anında boşanma anı itibariyle fotoğraf dondurulur ve tarafların mülkiyetindeki edinilmiş maların yarısı üzerinden diğer usuli şartlar saklı kalmak kaydıyla alacak hakkı tanınır.
Edinilmiş Malların Kapsamı
Edinilmiş mallara katılma rejiminde birbirinden bağımsız ve sahipleri farklı iki malvarlığı mevcuttur: Karının malları ve kocanın malları. Karının malları ve kocanın malları da iki malvarlığı kesimine ayrılır: Edinilmiş mallar ve kişisel mallar.
Özetle; kişisel mallara katılma rejimi kocanın edinilmiş malları ve kocanın kişisel malları ile karının edinilmiş malları ve karının kişisel malları şeklinde dört farklı malvarlığı kesimi öngörür.
Kişisel Mal Nedir?
TMK m. 220’ye göre aşağıda sayılanlar kanun gereğince kanuni maldır:
- Eşlerden yalnız birinin kişisel kullanıma yarayan eşya (giysi, spor malzemeleri vb.)
- Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri (bağışlama, ihraz, define vb.)
- Manevi tazminat alacakları
- Kişisel mallar yerine geçen değerler (Örn; X kişisi bekarken 500.000,00 TL biriktirdi ve evlendikten sonra 500.000,00 TL değerinde bir taşınmaz satın aldı. Buradaki satış bedeli X’in kişisel malından kaldığı için bu taşınmaz kişisel mal yerine geçen değer olarak kabul edilir ve tasfiyeye dahil edilmez.)
Kişisel mallar, edinilmiş mallara katılma rejiminin sona ermesi halinde yapılacak tasfiyenin dışında kalır.
Kişisel Mal ve Edinilmiş Mal Ayrımı
TMK m. 219’a istinaden edinilmiş malların belirlenmesinden sonra geriye kalan malların kişisel mal olarak kabulü gerekmektedir.
Kişisel mallar bu sayede mal rejiminin tasfiyesinde dışarıda tutularak hangi eşe aitse tamamen ona ait olur. Tasfiye anındaki katılma alacağı kişisel mallar üzerinde etki doğurmamaktadır. Bu ayrımda dikkat edilmesi gereken bir husus vardır: Mal gruplarının değişmezliği ilkesi.
Bu ilkeye göre bir kişisel malı sözleşme ile edinilmiş mal, bir edinilmiş malı ise kişisel mal yapmak kural olarak mümkün değildir. Kural olarak dedik çünkü bu hususun 2 adet istinası vardır: TMK 221/1 ve 2.
Edinilmiş Mallarda Yönetim ve Tasarruf
Edinilmiş mallara katılma rejiminde eski mal birliği rejiminde olduğu gibi bir evlilik malvarlığı mevcut değildir. Bilakis edinilmiş mallara katılma rejiminde eşler kendi malvarlığı değerleri üzerinde kural olarak sınırsız hak sahibi olup söz konusu hak sahipliğinden doğan yetkileri yine kural olarak bir tasarruf sınırlamasına tavi olmaksızın kullanabilirler.
TMK 223/1, bu sonucu “Her eş, yasal sınırlar içersinde kişisel malları ile edinilmiş mallarını yönetme, bunlardan yararlanma ve bunlar üzerinde tasarrufta bulunma hakkına sahiptir.” şeklinde ifade etmektedir. Ancak hükmün fıkrası bu noktada bir kısıtlamayı kuralın arkasından vurgular: “Aksine anlaşma olmadıkça eşlerden biri diğerinin rızası olmaddan paylı mülkiyet konusu maldaki payı üzerinde tasarrufta bulunamaz.”
Bu içerik, Av. Çağrı AYBOĞA ve Stj. Av. Haktan Erdinç SERT tarafından oluşturulmuştur.
