Çocuk ile anne baba arasında kurulan soybağı ilişkisi, velayet kurumunu oluşturan bağ ilişkisidir. Soybağı ilişkisi, çocuğu korumak ve anne babasını hukuken sorumlu kılmak amacıyla düzenlenmiştir.
Türk Medeni Kanunu İkinci Kısım Birinci Bölümü “Soybağının Kurulması” ile başlar. TMK m.282’deki düzenlemeye göre Çocuk ile ana arasında soybağı doğumla kurulur.
Çocuk ile baba arasında soybağı, ana ile evlilik, tanıma veya hâkim hükmüyle kurulur. Soybağı ayrıca evlât edinme yoluyla da kurulur.
Kanun lafzıdan da anlaşılacağı üzere çocuk ile anne arasındaki soybağı ilişkisi direkt olarak doğum ile kurulur.
Baba bakımından ise ana ile evlilik, tanıma veya hakim kararıyla kurulmaktadır. Kısaca açıklamak gerekirse baba ile soybağı ilişkisi:
- Ana ile evlilik, yani çocuğu doğuran anne ile babanın doğum esnasında hukuken geçerli kurulmuş bir evlilik birliği içerisinde olması
- Tanıma, yani çocuğu doğuran anne ile babanın doğum esnasında hukuken geçerli kurulmuş bir evlilik birliği içerisinde olmayıp kendisini çocuğun babası olduğunu iddia eden kişinin nüfus memuruna veya mahkemeye yazılı başvurusu ya da resmî senette veya vasiyetnamesinde tanıma beyanında bulunması
- Hakim hükmüyle, yani babanın kendi rızasıyla tanımayı reddettiği durumlarda çocuk veya ananın, soybağının tespitini mahkemeden istediği babalık davasının açılmasıyla kurulur.
Türk Medeni Kanunu madde 282’nin üçüncü fıkrasına bakıldığında ise soybağı ilişkisi kurulmasına yönelik bir yol daha gösterilmiştir: Evlat Edinme.
Evlat Edinme Nedir?
Kanunda aranan şartları sağlaması halinde, evlat edinilmeye uygun bir çocuk ile evlat edinmeye uygun kişi veya eşler arasında soybağı ilişkisinin kurulmasıdır.
Evlat Edinmenin Hukuki Dayanağı
Evlat edinme kurumu genellikle küçüğün menfaatini ilgilendiren bir konu olması sebebiyle kanun koyucu tarafından büyük bir dikkat ile hazırlanmış; bu husus üzerine uluslararası birçok çalışma ve sözleşmeler düzenlenmiştir. Türk hukuk sistemini içerisinde yer alan evlat edinme ile ilgili hukuki dayanaklar şunlardır:
• Anayasa,
• Türk Medeni Kanunu’nun 305-320. maddeleri ile evlat edinmeye atıf yapılan diğer hükümleri(TMK 42., 129., 282., 463., 500. maddeleri),
• Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İşbirliğine Dair Uluslararası Sözleşme ve Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İşbirliğine Dair Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun,
• Küçüklerin Evlat Edinilmesinde Aracılık Faaliyetlerinin Yürütülmesine İlişkin Tüzük,
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan Evlat Edinme Yönergesi
Evlat Edinme Şartları Nelerdir?
Evlat edinileceğin durumuna göre evlat edinme şartları değişmektedir. Çünkü evlat edinme yalnızca küçükler değil ergin veya kısıtlılar bakımından da gerçekleşebilir. Bu sebeple evlat edinmenin şartlarını taraflar nezdinde incelemek doğru olacaktır.
A. Evlat Edinen ile İlgili Şartlar
- TMK m.308 gereği öncelikle evlat edinen ile evlatlık arasında en az 18 yaş olmalı ve evlat edinenin bir yıl boyunca evlatlığın bakımını ve eğitimini sağlaması gerekmektedir.
- Tek başına evlat edinecek kişinin 30 yaşını doldurmuş olması; birlikte evlat edinme için ise üçüncü bir kişiyi evlat edinmek için evlat edinenler 30 yaşını doldurmuş olmalı veya en az beş yıldır evli olmalı; birlikte evlat edinmede diğer eşin çocuğu evlat edinilecek ise evlat edinecek olan kişi 30 yaşını doldurmalı veya en az iki yıldır evli olmalıdır.
Evlat edinecek kişinin evli olması halinde diğer eşin de bu doğrultuda karar alması gerekmektedir. Evlilik birliğine rağmen bir eşin tek başına evlat edinmesi yalnızca diğer eşin sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun olması, diğer eşin iki yıldan uzun bir süreden beri nerede olduğunun bilinmemesi, diğer eşle iki yıldan uzun bir süreden beri mahkeme kararıyla ayrı yaşamakta olması hallerinde mümkündür.
- Evlat edinenin ayırt etme gücüne de sahip olması gerekir. Evlat edinme davası hukuki bir işlem olup kişinin işlem ehliyetlerine haiz olması gerekir. Sınırlı ehliyetsizler bakımından ise öncelikle vesayet makamının ardından denetim makamının izni gerekmektedir.
B. Evlatlık ile İlgili Şartlar
- Evlatlık ayırt etme gücüne sahip ise öncelikle küçüğün rızası aranır.
- Yasal temsilci ya da ana babanın muvafakati
- Vesayet dairelerinin izni
Ergin ve kısıtlıların evlat edinilmesinde ise farklı şartlara tabi tutulmuştur:
- Evlat edinenin altsoyunun açık muvafakati
- Beş yıl boyunca evlat edinilecek kişiye bakım ve gözetim
- Yardım ve bakıma muhtaç olan bedensel/zihinsel engelliye beş yıl boyunca bakım ve gözetim
- Evlat edinilecek kişiye küçükken en az 5 yıl bakım ve gözetim
- Evlat edinilecek kişinin evli olması durumunda eşin rızası
Kimler Evlat Edinme Başvurusunda Bulunabilir?
Türk Medeni Kanunu’nun 306 ve 307. Maddelerinde yer alan şartları yerine getiren bireyler evlat edinme başvurusunda bulunabilirler.
Kanun düzenlemelerinde özellikle tekrar eden husus 30 yaşını doldurmuş olma ölçütüdür.
Birlikte evlat edinmede 30 yaş ölçütüne alternatif olarak; üçüncü bir kişiyi evlat edinmede 5 yıl evli olma şartı, diğer eşin çocuğunu evlat edinmede ise 2 yıl evli olma şartları düzenlenmiştir.
Dolayısıyla birlikte evlat edinmede kişiler 30 yaşını doldurmuş olmasalar dahi şartları yerine getirdikleri takdirde evlat edinebilirler.
Evlat Edinme Başvurusu Nereye ve Nasıl Yapılır?
Evlat edinmek isteyen kişi/kişiler yerleşim yerlerinin bulundukları yerdeki Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne başvuru yapmalıdırlar.
Yurt dışında ikamet eden Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları ile yabancı ülke vatandaşları, kabul eden devletin merkezi makamına, Türkiye’de bir yıldan fazla süreyle oturma izni almış yabancı ülke vatandaşları, merkezi makama gönderilmek üzere bulundukları yerin Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü’ne başvuruda bulunurlar.
Evlat Edinmenin Hükümleri
Evlat edinmeyle birlikte kan bağı olan anne babaya ait bütün hak ve sorumluluklar evlat edinen kişi/kişilere geçer. Evlatlık, evlat edinenin saklı paylı mirasçısı olur.
Evlat edinen dilerse evlatlığa yeni bir ad verebilir; evlatlık evlat edinenin soyadını alır. Evlatlık ergin ise istediği takdirde evlat edinenin soyadını alır.
Evlatlığın her ne kadar kan bağı olan anne ve babası yerine evlat edinenler nüfus kütüğüne işlense de evlatlığın miras ve diğer haklarını korumak açısından kan bağı olan anne ve babası nezdinde mirasçılığı devam eder.
Evlat Edinmede Vesayet Makamının İzni
Evlat edinme kurumu çocuğun doğrudan menfaatine ilişkin olup denetim zorunludur. Bu bakımdan evlat edinme süreci bir dizi onay ve izin sürecine tabi tutulmuştur.
Evlat edinme iznini küçüğün yerleşim yerindeki vesayet daireleri verir. Vesayet altındaki küçüğün evlât edinilmesi için, vasisinin rızası ile birlikte, evlâtlığın ikametgahı sulh hukuk mahkemesinin izni ve asliye hukuk mahkemesi hakiminin bunu tasdik etmesi gereklidir.
Evlat Edinme Davasında Taraflar
Evlat edinen kişi/kişiler davacı olurken evlat edinen ise taraf değildir. Davalı taraf olarak ilgili Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü veya reşit olmayanın alınacağı kişiler olacaktır.
Evlat Edinme Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme
Görev: Soy bağı kuran evlat edinme ilişkisi, aileye özgü bir husus olması sebebiyle özel görevli mahkeme olan Aile Mahkemelerince görülmektedir.
Yetki: Tek başına evlat edinmede evlat edinecek olan kişinin yerleşim yeri mahkemesi; birlikte evlat edinmede eşlerden birinin yerleşim yeri mahkemesi.
Evlat Edinme Davası Ne Kadar Sürer?
Türk Yargı sisteminde herhangi bir hukuki süreç için net zaman bildirmek hatalı olacaktır. İşin niteliği ve iş yükü neredeyse her dava nezdinde farklılık göstermektedir. Dolayısıyla buna bağlı olarak davanın sonuçlanma süresi de yine birçok farklı etmene tabidir.
Herhangi bir olağanüstülük gerçekleşmediği hallerde ortalama olarak 6 ay ila 1 yıl arasında evlat edinme davasının sonuçlanacağını söylemek mümkündür.
Yurtdışından Evlat Edinme Sürecine Genel Bir Bakış!
Yurtdışından evlat edinme sürecinde Türkiye, kabul eden devlet pozisyonundadır. Bu bakımdan Türk Devleti yetkili makamlarınca belirlenen asgari kriterlerin sağlanması halinde evlat edinme gerçekleştirilecektir:
- Evlat edinenin gerekli vasıflara sahip olduğunun tespiti,
- Makamlarca, evlat edinen ile istişarede bulunulması,
- Çocuğun Türkiye’ye girişi, sürekli ikameti gibi izinlerin önünde herhangi bir engel bulunmaması
Bu şartların sağlanması halinde Türk Medeni Kanunu’nda belirlenen diğer şartların sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilecektir.
Evlat Edinilen Çocuğa Evlatlık Olduğu Söylenilmesi Zorunlu Mudur?
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin (UNICEF) 7. maddesine göre evlat edinilenin, mümkün olduğu ölçüde evlatlık olduğunu bilme hakkı vardır.
XIII. EVLAT EDİNME DAVASI DİLEKÇESİ
Evlat Edinme Davası Dilekçesi
……. AİLE MAHKEMESİ’NE
EVLAT EDİNMEK İSTEYEN
(DAVACI) :
VEKİLİ : Av. Çağrı AYBOĞA
DAVALI : …… Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü
KONUSU : Evlat edinmeye izin talebinden ibarettir.
OLAYLAR :
- ….. ili, ….. ilçesi, ….. köyü, …..cilt no, ……aile sıra no, …..sıra noda kayıtlı bulunmaktayım. ……….. ile yaklaşık ………..yıldır evliyiz…………. yaşıma gelmeme rağmen henüz bir çocuğumuz olmamıştır.
- Evlat edinmek istemekteyim. Bu isteğime eşim ………. de muvafakat etmektedir.
- ….. ili, ….. ilçesi, ….. köyü, …..cilt no, ……aile sıra no, …..sıra noda kayıtlı bulunan …………’ u evlat edinmek istemekteyiz. Evlat edinmek istediğimiz bebek ile aramızda da 18’yaştan fazla yaş farkı bulunmaktadır.
- MK.nun. 305 ve devamı maddeleri gereğince, ………….’ un evlat edinilmesine izin verilmesini talep etmek için bu davayı açma zorunluluğu hasıl olmuştur.
HUKUKİ SEBEPLER : Medeni Kanun MK.m. 305 vd. hükümleri vesair yasal nedenler.
SUBUT DELİLLER : Nüfus kaydı, tanık ve her türlü delil.
SONUÇ ve TALEP : Yukarıda arz edilen hususlar göz önüne alınarak, …………..’un tarafımızca evlat edinmesine izin verilmesini saygılarımla arz ve talep ederim.
Evlat Edinmek İsteyen Vekili
Av. Çağrı AYBOĞA
EK:
- Aile Nüfus kaydı
- Ayrı ayrı nüfus kayıtları
