Geçit Hakkı Nedir?
Geçit hakkı TMK 747. Maddesinde düzenlenmiş ve adından da anlaşılabileceği gibi geçit imkânı olmayan yani taşınmazına genel yola ulaşabilmek için komşu taşınmazdan geçerek ya da komşu taşınmazdan yol alarak genel yola ulaşmasını sağlayan bir haktır.
Dolayısıyla bu hakkı kullanmak için Türk Medeni Kanunu’nda belirlenen koşullara uygun biçimde talep edilmesi veya bunun dava yoluyla sağlanması gerekmektedir. Bu hak sadece genel yola ulaşmanın imkânsız olduğu durumlar için değil; genel yola ulaşmanın zor olduğu durumlarda da kullanılabilir.
Öğreti ve Yargı içtihatları bunu ikiye ayırmaktadır: mutlak geçit hakkı ya da nispi geçit hakkı. Eğer fiilen genel yola imkânsız ise ulaşım burada mutlak geçit hakkı söz konusudur; ama yol var ancak yetersiz ise yani işlevsiz bir yol olabilir veya çok zor bir ulaşım olabilir burada da nispi geçit hakkı söz konusudur.
Geçit Hakkı Davası
Geçit hakkının kurulmasının iki yolu vardır: biri tarafların, yani geçit hakkı talep eden ile buna katlanacak olan tarafın birlikte anlaşarak oluşturduğu geçit söz konusu olabilir. Bu anlaşma tapuda düzenlenecek resmi bir senetle sağlayabilirler.
Anlaşarak geçit hakkı sağlamanın koşulları ise tarafların anlaşmaları, tapuda resmi senede bağlanıp ilgili krokiyi tapunun eki haline getirmeleridir.
Geçit hakkı ayni bir intifa hakkıdır, bu bakımdan artık taşınmazı ilgilendiren bir yükümlülüktür. Diğer yol ise tarafların anlaşamaması halinde başvurulacak olan geçit hakkı davasıdır.
Dava yoluyla geçit hakkını sağlamak isteyen tarafların mutlaka bu konuda uzman hukukçu desteği alması gerekmektedir.
Öncelikle lehine geçit hakkı kurulacak taşınmaz paylı mülkiyete tabi ise paydaşlardan bir ya da birkaçı tek başına bu davayı açabilir; ancak geçit hakkı talep edilecek davalı yan paylı mülkiyete tabi ise yani birden fazla pay sahibi olan bir taşınmazdan geçit hakkı talep edilecekse mutlaka bütün paydaşlara karşı dava açılmalıdır.
Burada davanın taraflarını belirlemek açısından oldukça önemlidir. Bazen dava devam ederken taşınmaz el değiştirebilir. Burada da Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 124 hükmü kapsamında davalıyı yani yeni alan kişiyi dahili davalı göstererek davaya devam edilebilir. Bunun için ayrıca bir harç yatırmaya gerek yoktur.
Geçit hakkının mutlaka kesintisiz olması gerekir yani parça parça bir geçit hakkı sağlanamaz. Geçit hakkı talep edilen yolun hem hukuken hem de fiilen mümkün olması gerekir.
Bunun anlamı varsayıma dayanan bir genel yolu sebep göstererek geçit hakkı talep edilemez. Geçit sağlanabilecek birden fazla komşu taşınmaz var ise burada taşınmazların hangisine en az zarar verileceği tespit edilmelidir, mahkeme bu durumda komşu taşınmaz maliki ile olan akrabalık ilişkisine dahi dikkat etmektedir.
Geçit Hakkı Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme
Bu dava taşınmazı bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesinde açılır.
Geçit Hakkının Terkinin Nedenleri
Geçit hakkı süreye bağlı olarak kurulabilir ve bu sürenin sona ermesiyle tescil edildiği tapu kütüğünden terkini talep edilebilir. Ayrıca lehine geçit hakkı kurulan hak sahibi de bu hakkından feragat edebilir.
Dikkat edilmesi gereken önemli nokta ise geçit hakkı ölüm ile sona ermez. Hak sahibinin ölmesi halinde geçit hakkı mirasçılara intikal eder.
Geçit hakkının terkin türleri ise malikin talebiyle terkin, hak sahibinin talebiyle terkin, mahkeme kararıyla terkin ve kamulaştırma nedeniyle terkindir.
Geçit Hakkı Davasında Yargıtay Kararları
- 14. Hukuk Dairesi 2011/6862 E., 2011/7943 K.
Türk Medeni Kanunu’nun 747/2 maddesi gereğince geçit isteği, önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun komşuya, bu şekilde ihtiyacın karşılanmaması halinde geçit tesisinden en az zarar görecek olana yöneltilmelidir. Zira geçit hakkı taşınmaz mülkiyetini sınırlayan bir irtifak hakkı olmakla birlikte, özünü komşuluk hukukundan alır. Bunun doğal sonucu olarak yol saptanırken komşuluk hukuku ilkeleri gözetilmelidir.
Geçit gereksiniminin nedeni, taşınmazın niteliği ile bu gereksinimin nasıl ve hangi araçlarla karşılanacağı davacının sübjektif arzularına göre değil, objektif esaslara uygun olarak belirlenmeli, taşınmaz mülkiyetinin sınırlandırılması konusunda genel bir ilke olan fedakârlığın denkleştirilmesi prensibi dikkatten kaçırılmamalıdır.
Yararına geçit kurulacak taşınmazın tapuda kayıtlı niteliği ve kullanım amacı nazara alınarak özellikle tarım alanlarında, nihayet bir tarım aracının geçeceği genişlikte (emsaline göre 2,5-3 m.) geçit hakkı tesisine karar vermek gerekir. Bu genişliği aşan bir yol verilecekse, gerekçesi kararda dayanakları ile birlikte gösterilmelidir.
- 14. Hukuk Dairesi 2013/11135 E., 2013/14646 K.
Geçit davalarında uygulanacak kesintisizlik ilkesi gereğince lehine geçit hakkı kurulan taşınmazdan itibaren genel yola ulaşıncaya kadar geçit hakkı kurulması gerekir.
Saptanan geçit nedeniyle yükümlü taşınmaz malikine ödenmesi gereken bedel taşınmazın niteliği gözetilerek uzman bilirkişiler aracılığı ile objektif kıstaslar esas alınarak belirlenmelidir. Bu bedel de hükümden önce depo ettirilmelidir.
Hemen belirtmek gerekir ki, bedelin belirlenmesinden sonra hüküm tarihine kadar taşınmazın değerinde önemli derecede değişim yaratabilecek uzunca bir süre geçmiş veya bedel tespitinden sonra yörede taşınmazın değerini artıracak değişiklikler meydana gelmiş olabilir. Bu gibi durumlarda mülkiyet hakkı kısıtlanan taşınmaz malikinin mağduriyetine neden olmamak ve diğer tarafın hakkın kötüye kullanılması sonucunu doğuracak olası davranışlarını önlemek için hüküm tarihine yakın yeni bir değer tespiti yapılmalıdır.
Geçit Hakkı Davası Dilekçesi
ANKARA NÖBETÇİ ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ HAKİMLİĞİ’NE
DAVACI :
VEKİLİ : Av. Çağrı AYBOĞA
DAVALI :
KONU : Geçit Hakkı Tesisi Talebimiz Hakkındadır.
HARCA ESAS DEĞER : 7000 TL
AÇIKLAMALAR
- Davacı müvekkil Ankara İli, ……….. İlçesi, …… Mah. ———mevkii —–ada — parsel numaralı taşınmazın malikidir. Mevcut durum itibariyle müvekkile ait —- numaralı parselin genel yola çıkışı bulunmamaktadır. Yol ile müvekkilin taşınmazı arasında aynı mevkii üzerinde davalılara ait —ada —– parsel numaralı, (iştirak halinde mülkiyete haiz) mirasçılara ait taşınmazlar bulunmaktadır.
- Müvekkile ait taşınmazın ana yola ulaşımı bulunmamaktadır. Bu sebeple müvekkil, davalı taşınmaz maliklerinden bedeli karşılığında geçit irtifakı talep etmiş ancak taşınmaz malikleri geçit irtifakı vermekten kaçınmıştır. Söz konusu durum nedeniyle davacı müvekkil taşınmazından yeterince istifade edememektedir.
- TMK 747/2 maddesi gereğince geçit isteği, önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun komşuya, bu şekilde ihtiyacın karşılanmaması halinde geçit tesisinden en az zarar görecek olana yöneltilmelidir. Tapu kayıtlarından da anlaşılacağı üzere, müvekkil için en elverişli ve uygun geçit davalıların taşınmazı üzerinde yer almaktadır.
- Bedeli tarafımızca ödenmek koşuluyla, müvekkilin sahibi bulunduğu taşınmaza geçebilmesi için davalının taşınmazından uygun görülecek kısmın yol olarak kullanılmak üzere müvekkil yararına geçit hakkı tesisini, tespit edilecek geçit hakkının tapuya tescilini talep etme zorunluluğu doğmuştur.
DELİLLER : Tapu ve kadastro kayıtları, keşif, bilirkişi, tanık vs. her tür delil.
HUKUKİ SEBEPLER : TMK. md. 747, HMK ve ilgili mevzuat.
TALEP SONUCU : Yukarıda kısaca açıklanan nedenlerle davanın kabulü ile Ankara İli, ……. İlçesi, ………. Mah., ……… mevkiinde bulunan ……ada …….sayılı parsel lehine davalılara ait taşınmaz üzerinde bedel karşılığında daimi geçit irtifakının tesisine ve tapu siciline tescil edilmesine, yargılama giderleri ve ücreti vekâletin davalılara yüklenmesine karar verilmesini, davacılar vekili olarak saygılarımla arz ve talep ederim.
Davacı Vekili
Av. Çağrı AYBOĞA
Zorunlu Geçit Hakkı Bedeli Nasıl Hesaplanır?
Geçit hakkını mahkeme belirlemeden önce davacıdan geçit hakkını sağlamak üzere gerekli masrafı mahkeme veznesine depo edilmelidir. Bu masrafın nasıl belirleneceği konusu da önemlidir.
Taşınmazın niteliğine, vasfına, taşınmazdan geçilecek yolda bir ağacın veya binanın olup olmaması, geçidi kurmak için yapılacak masraflara göre değişecek olan bu bedel maktu bir bedel olmayıp bilirkişilerce tespit edilecektir.
Burada depo edilen bedele ayrıca bir faiz uygulanmamaktadır. Yine dikkat edilmesi gereken bir husus hükme en yakın zamanda alınacak bilirkişi raporunun bedelin belirlenmesinde etkili olacağıdır. Yani davanın uzun bir süre sürmesi halinde depo edilen miktar, değişen şartlar sebebiyle yetersiz kalması durumunda yeni bilirkişi raporu talep edilmelidir.
Geçit Hakkı Kaç Metre Olmalıdır?
Mahkemenin geçit hakkı talepli davalarda dikkat ettiği bazı hususlar vardır. Öncelikle geçit hakkı talep edilen taşınmaza en az zararı vermek yani geçit yükümlülüğüne katlanacak taşınmazın geçit sağlanacak kısmının taşınmazın kullanımına ve değerine vereceği zararın olabildiğince az olması gerekmektedir.
Bir diğer husus taşınmazın tapudaki niteliğidir. Eğer geçit hakkı elde edilmek istenen yer tarla vasfındaki bir yer ise buradaki amaç genel yola ulaşmak özellikle tarım araçlarını oradan geçirebilmektir.
Bunun için de tabi ki mahkeme tarla vasfındaki taşınmazlarında iki buçuk üç metrelik genişlikteki geçitleri uygun görmektedir. Bu talep taşınmazın niteliğine göre farklılık göstermektedir.
Kamu Malı Üzerinde Geçit Hakkı Kurulabilir mi?
Kamu taşınmazlarından kural olarak geçit hakkı talep edilemiyor. Ancak Yargıtay 2015 ve sonrasında verdiği kararlarda eğer yol olarak kullanılması gereken geçit fiili imkânsızlık nedeniyle taşınmaza ulaşmak mümkün değilse kamu taşınmazlarından da geçit hakkı talep edilebileceğini karara bağlamıştır.
Bu içerik, Av. Çağrı AYBOĞA ve Stj. Av. Yavuz Baturhan YILDIRIM tarafından oluşturulmuştur.
