Kamu Davası Nedir?
Kamu davası, açılan davanın niteliğiyle alakalı bir adlandırmadır. Ceza muhakemesinde, savcılık tarafından iddianame ile açılan, şikayete bağlı veya re’sen soruşturulan her türlü suça ilişkin, davalardır.
Cumhuriyet Savcısının görevlerinden biri, bir şekilde suç izleniminin öğrenilmesi üzerine kamu davası açmaya yer olup olmadığını hususunda araştırma yapmaktır.
Kamu Davası Nasıl Açılır?
Suç işlendiğini izlenimi veren olayı araştıran Cumhuriyet Savcısı, yapmış olduğu araştırmalar sonucunda yeterli şüpheye ulaşıyorsa iddianame düzenleyerek kamu davasını açar.
Soruşturma aşamasının bitmesi anlamına gelen iddianame düzenlenmesi ve kamu davası açılması, şüpheli olarak yargılanan kişinin sanık olmasına sebebiyet verir. Etkileri ve sonuçları bakımından kamu davası açma yetkisi yalnızca Cumhuriyet Savcısına aittir.
Vatandaş veya avukat ancak ihbar veya şikâyette bulunabilir. Bu ihbar ve şikâyetin kamu davası açmayı gerektirip gerektirmediğine Cumhuriyet Savcısı karar verecektir.
Kamu Davası Nasıl Düşer?
Kamu davasının düşeceği 7 hal mevcuttur: Kovuşturma şartının gerçekleşmemesi, şikayetten vazgeçme, uzlaşma, dava zamanaşımı, sanığın ölümü, genel af ve önödeme.
Kovuşturma Şartının Gerçekleşmemesi
Kovuşturması izne bağlı olan suçlarla alakalı ilgili kurum, kuruluş veya makamdan izin verilmemesi halinde kamu davası hakkı düşme kararı verilir.
Şikayetten Vazgeçme
Soruşturması ve kovuşturması şikayete bağlı suçlarda mağdurun şikayetinden vazgeçmesi üzerine kamu davası hakkında düşme kararı verilir.
Uzlaşma
Taraflar arasında uzlaşmanın sağlanması ile kamu davası hakkında düşme kararı verilir. Uzlaşma kesin hüküm verilinceye kadar taraflar arasında sağlanabileceği için yargılamanın herhangi bir aşamasında kamu davasının düşmesi mümkündür.
Dava Zamanaşımı
Zamanaşımı iki şekilde meydana gelmiş olabilir: suçun belirlenen zaman içerisinde yargıya taşınmaması ve yargılamanın belirli bir süre içerisinde sonuçlanmaması. İki durumda da kamu davasının düşmesine karar verilir.
Sanığın Ölümü
TCK m.64’e göre sanığın ölümü halinde kamu davasının düşmesine karar verilir.
Genel Af
Genel af halinde hükmolunan cezalar bütün neticeleriyle ortadan kalkar, kamu davası düşer.
Önödeme
Önödeme kurumu yalnızca adli para cezalarında ve kanun lafzi olarak üst sınırı 6 ayı geçmeyen hapis cezalarında failin belli bir miktar parayı ödeyerek kamu davasının düşmesini sağlamasıdır.
Kamu Davasının Açılmasında Savcının Takdir Yetkisi
Suç işlendiği hususunda yeterli şüpheye ulaşan Cumhuriyet Savcısı iddianame düzenleyerek kamu davası açmak zorundadır. Ancak meydana gelen olaydaki insana özgü ilişki ve durumları dikkate alarak hareket etmek hakkaniyet ve adaletin tahsisi bakımından oldukça önemlidir. Bu sebeple kamu davası açmak konusunda Kanun Koyucu tarafından Cumhuriyet Savcısına, kısıtlı da olsa, takdir yetkisi verilmiştir.
Fail lehine şahsi cezasızlık sebebinin bulunduğu hallerde Kamu Davası Açmaya Yer Olmadığı Kararı (KYOK) verilebilir. Örneğin altsoy-üstsoya karşı hırsızlık suçu bakımından şahsi cezasızlık sebebi mevcuttur.
Somut olayın hal ve şartlarına göre etkin pişmanlık failin cezalandırılmaması sonucunu da doğurabilir. Bu tür bir durumda yine KYOK kararı verilebilir.
Kamu davası açılmasının ertelenmesi kararı ise üst sınırı üç yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçları işlemiş bir fail hakkında; şüphelinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezası ile mahkûm olmamış bulunması, yapılan soruşturmanın, kamu davası açılmasının ertelenmesi halinde şüphelinin suç işlemekten çekineceği kanaatini vermesi, kamu davası açılmasının ertelenmesinin, şüpheli ve toplum açısından kamu davası açılmasından daha yararlı olması, suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı ve Cumhuriyet savcısı tarafından tespit edilen zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi, şartlarının gerçekleşmesi halinde kamu davası açılmasının ertelenmesi kararı verilebilir.
Kamu Davasında Şikayet ve Şikayetten Vazgeçme Süreci
Takibi şikayete bağlı suçların soruşturulması için muhakkak şikayet hakkına sahip kişilerce ilgili makamlara, kolluğa ya da Cumhuriyet Savcılığına başvuruda bulunulmalıdır.
Bu başvuru üzerine soruşturmaya başlamış, yeterli şüpheye ulaşıp kovuşturma aşamasına geçilmiş yargılamada kamu davası devam ederken müşteki (şikayetçi) şikayetten vazgeçerse kamu davası düşer. Ancak burada önemli olan husus müştekinin şikayetten vazgeçmesi halinde sanığın bunu kabul etmesidir.
Sanık bu vazgeçmeyi kabul etmeyip yargılanabilir. Böylelikle lekelenmeme hakkını kullanan sanık lehine beraat kararı verilebilir; beraat kararı verilmediği halde ise şikayet yokluğundan yine kamu davasının düşmesine karar verilecektir.
Ayrıca iştirak halinde işlenen bir suç halinde şikayetten vazgeçme bütün failleri kapsayacak olup müşteki tek bir faili baz alarak şikayetinden vazgeçemez.
Diğer taraftan soruşturması ve kovuşturulması şikayete bağlı olmayan suçlar bakımından suçtan zarar görenin şikayetinden vazgeçmesi kamu davasının işleyişi bakımından önem arz etmez; kamu davası devam eder.
Kamu Davasında Zamanaşımı Kavramı
Kamu davası bir suça ilişkin Cumhuriyet Savcılığı tarafından açılan davalardır. Dava zamanaşımı 5 yıldan az cezayı gerektiren suçlar için genellikle 8 yıldan başlayıp 12 yıla kadar uzayabilmektedir.
20 yıldan fazla hapis cezasına sebebiyet veren suçlarda ise dava zamanaşımı 20 yıldır. Somut olayın hal ve şartlarına göre bu süre 30 yıla kadar uzayabilmektedir.
Kamu Davasında Müdahil Olma
Bir suçtan zarar gören mağdur veya tüzel kişi kamu davasının görüldüğü ilk derece mahkemesinin her aşamasında kamu davasına katılabilir. Kamu davasına katılma halinde mağdur verilen hükme karşılık itiraz, istinaf ve temyiz kanun yollarına “katılan” sıfatı ile başvurabilecektir.
Kamu davasına katılma ancak ilk derece mahkemesi aşamasında ilk derece mahkemesine verilecek bir dilekçe veya duruşma esnasında sözlü olarak talepte bulunulması ve bu beyanın tutanağa geçirilmesi suretiyle gerçekleşir.
Kamu Davasının Sonuçları
Kamu davası sonucunda mahkeme bir karar verecektir. Bu kararlar: düşme kararı, mahkumiyet kararı, beraat kararı, ceza verilmesine yer olmadığı kararı, davanın reddi kararı veya güvenlik tedbirine hükmedilmesi kararı olabilir.
Düşme Kararı
İşbu makalemizde açıkladığımız düşmeyi gerektirecek hallerin var olması veya soruşturma ve kovuşturma şartlarının sağlanamayacağının anlaşılması üzerine düşme kararı verilir.
Mahkumiyet Kararı
Failin hapis veya adli para cezası ile cezalandırılması kararıdır.
Beraat Kararı
Beraat kelime anlamı olarak temize çıkma, aklanma anlamındadır. Failin isnat edilen suçu işlemediğini ifade eden karardır.
Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı
Dava konusu fiilin bir suça sebebiyet verdiği kesin olmakla birlikte sübjektif nedenlerden dolayı faile ceza verilememesi halinde ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir.
Davanın Reddi Kararı
Fail hakkında isnat edilen suça ilişkin hali hazırda bir davanın olması (derdest olma) veya hali hazırda kesinleşmiş bir kararın olması halinde davanın reddi kararı verilir.
Güvenlik Tedbirine Hükmedilmesi Kararı
Failin taşıdığı tehlike potansiyeline göre farklılık arz eden tedbirlere hükmedilebilir. Hakim bu tedbirlere yargılama aşamasında da karar verebilir.
