Vergi Borcu Sorgulama, Zamanaşımı ve Vergi Affı

Vergi Borcu Nasıl Sorgulanır?

4.419 7 dakika okuma süresi

Vergi borcu, esasında özel ekonomi alanında gerçekleşen ekonomik olayların parasal sonuçlarından bir kısmının kamu ekonomisine aktarılmasını sağlamaktadır. Bu aktarım ise vergilendirme süreci olarak ifade edilmektedir. “Kanunsuz vergi olmaz” ilkesine bağlı olarak gerçekleşen bu ekonomik olayların hangilerinin üzerinden, kimin, ne kadar ve ne zaman vergi ödeyeceği, ödemezse karşılaşılacak yaptırımların neler olduğu yasama organları tarafından kanunlarla belirlenerek vergilendirme süreci şekillendirilmektedir. Türk vergi hukuku bakımından bu süreç 213 sayılı Vergi Usul Kanunu (VUK)’nun 19-23. maddeleri arasında vergiyi doğuran olay, tarh, tebliğ, tahakkuk ve tahsil aşamaları şeklinde düzenlenmiştir. Bu yazımızda “vergi borcu sorgulama” vergi borçlarında zamanaşımı” “vergi affı 2024” ve “vergi borcunun yapılandırılması” gibi sorulara cevap vermeye çalışacağız.

İçerik

Vergi Affı Hakkında Güncel Bilgiler (16 Nisan 2024)

7440 Sayılı Kanun, 12 Mart 2023 tarihinde yürürlüğe giren ve bazı vergi ve prim borçlarının bir nevi affedilip yapılandırılmasına imkan sağlayan bir kanundur. Bu kanun kapsamında;

31 Aralık 2022 tarihi ve öncesine ait vergi borçları ve bunlara bağlı gecikme faizleri, gecikme zamları, vergi cezaları
Vergi incelemeleri, tarh, tahakkuk ve takdir işlemleri ile ilgili vergi borçları
GSS, BAĞ-KUR ve İşsizlik Sigortası primleri
Kamu kurum ve kuruluşlarına olan vergi borçları
Peşin veya taksitler halinde ödenerek yapılandırılabilir hale gelmiştir.

Vergi Affından Kimler Faydalanabilir?

31 Aralık 2022 tarihi itibarıyla vergi ve prim borcu bulunan tüm gerçek ve tüzel kişiler kanundan faydalanabilir. Kanun, kamu bankaları, kamu iktisadi teşebbüsleri, yerel yönetimler ve kamu kurum ve kuruluşları tarafından tahsil edilen alacakları da kapsamaktadır.

Vergi Borcu Nedir?

Vergi borcu özetle şu şekilde ifade edilebilir: Devlet bakımından bir vergi alacağı, mükellef bakımından ise bir vergi borcunun ortaya çıkabilmesi için ilk olarak verginin kanuniliği ilkesi gereği, vergilendirilmek istenen olay veya hukuki durumları tespit eden kanunun varlığı gerekmektedir. İkinci olarak da vergilerin yıllık olması ilkesinin bir gereği olarak bu vergi kanunlarının uygulanmasına müsaade eden ön-izin verilmiş bir bütçe kanunun bulunması gerekmektedir. Bu şartlar var olduktan sonra vergilendirme süreci, vergiyi doğuran olay ile başlamaktadır.

VUK 19. maddesi de “Vergiyi doğuran olay” başlığı ile “Vergi alacağı, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vukuu veya hukuki durumun tekemmülü ile doğar” demektedir. Burada yürütülen mantık kuralları gereği ulaşılan vargı, vergiyi doğuran olay gerçekleştikten sonra vergi idaresi tarafından vergi kanunlarında yer alan matrah ve oranlar uygulanmak suretiyle verginin tarhının yapılacağıdır.

Vergi Borcu Sorgulama

Vergi borcu sorgulama işlemleri interaktif vergi dairesi üzerinden ve e-devlet kapısı online sistemi aracılığıyla yapılabilir. Vergi borcu sorgulama işlemleri için aşağıdaki şemayı inceleyebilirsiniz.

T.C. ile Vergi Borcu Sorgulama

İnternet Vergi Dairesi Üzerinden Borç Sorgulama: Öncelikle, İnternet Vergi Dairesi web sitesine daha önce oluşturduğunuz kullanıcı bilgileriniz veya T.C. kimlik numaranız ile giriş yapın. “Borç Sorgulama ve Ödeme” sayfasına giderek kimlik bilgilerinizi doğrulayın. İstenen bilgileri girerek vergi borcunuzu sorgulayabilirsiniz.
E-Devlet Üzerinden Vergi Borcu Sorgulama: E-Devlet web sitesi veya mobil uygulaması üzerinden sisteme giriş yapın. Arama kısmına “Vergi Borcu Sorgulama” yazarak ilgili sayfaya erişin ve sorgulamak istediğiniz vergi borcu türünü seçerek ilgili bilgilere ulaşabilirsiniz.

Vergi Borcu Ödenmezse Ne Olur?

Kişiler ve kurumlar, vergi mükellefi olarak, ilgili mevzuata göre belirlenen vergi borçlarını zamanında yapmakla yükümlüdürler. Ancak vergi borcu ödemeleri geciktirilirse veya yapılmazsa, mükellefler çeşitli yaptırımlarla karşılaşabilirler. İşte vergi borcunun ödenmemesi durumunda ortaya çıkabilecek durumlar:

Vergi borcu, son ödeme tarihine kadar ödenmezse, takibe alınır ve bu süre zarfında ödenmeyen miktar için gecikme cezası uygulanır.

Vergi borcunun takibe alındıktan sonra da ödenmemesi durumunda, vergi cezası olarak faiz uygulanmaya başlar.

Eğer vergi borcu daha uzun bir süre ödenmezse, cezai yaptırımlar daha da ağırlaşır. Ödenmeyen ve faiz uygulanan borçların tahsili için haciz işlemleri başlatılabilir, banka hesaplarına el konulabilir.

Vergi Borcu Silinir Mi?

Vergi borcu ne zaman silinir? 6183 Sayılı Kanun’un 102. Maddesi gereğince, vergi borcu vadesinin düştüğü takvim yılını izleyen yıldan başlayarak 5 yıl içerisinde tahsil edilemezse, borç zamanaşımı nedeniyle silinecektir. Vergi mükellefinin borcun silinmesi için başvurusu bulunmasa dahi vergi dairesi borcu otomatik olarak silmek zorundadır.

Vergi Borcu Taksitlendirilir Mi?

Vergi borcu taksitlendirme, ödeme güçlüğü çeken gerçek ve tüzel kişilere sunulan bir imkandır. Taksitlendirme, vergilerin bir kısmının silinmesi ve kalan ana borcun taksitler halinde ödenmesi sürecidir. Vergi borcu olan mükellefler, taksitlendirme yoluyla belirlenen takvim aralığında ödemelerini yapabilirler. Taksitlendirme sürecinden yararlanmak isteyen herkes, devlet dairelerinden veya internet üzerinden başvuruda bulunabilir.

Vergi borcu taksitlendirme işlemleri için https://www.gib.gov.tr/vergi-borcu-yapilandirma-basvurusu internet sitesine yahut bağlı bulunulan vergi dairesine müracaat edilebilir.

Vergi Borcu Yapılandırma Başvurusu Nasıl Yapılır?

Vergi borcu yapılandırma işlemi, Gelir İdaresi Başkanlığı’na bağlı İnternet Vergi Dairesi üzerinden https://www.gib.gov.tr/vergi-borcu-yapilandirma-basvurusu uzantılı web adresinden gerçekleştirilebilir. E-Devlet platformu aracılığıyla “Tüm Yapılandırılan Vergi Borçları” sayfasını ziyaret ederek, yapılandırılmış borçlarınızı görüntüleyebilir ve interaktif vergi dairesine yönlendirilerek ödemelerinizi yapabilirsiniz.

Yapılandırılan Borcu Nasıl Ödeyebilirim?

Gelir İdaresi Başkanlığı’nın resmi internet sayfası üzerinden saat 02:00 ile 23:45 arasında anlaşmalı banka veya kredi kartlarıyla vergi borcu ödemeleri yapılabilir. İster masaüstü, ister mobil cihazlarınızdan e-devlet üzerinden ya da üyelik oluşturarak Gelir İdaresi Başkanlığı İnteraktif Vergi Dairesi üzerinden vergi borçlarınızı sorgulayabilir ve ödeyebilirsiniz.

Kurum ve işletmeler için, vergi borçlarını ödeme süreci, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen tarihlerde gelir beyannamesi verilmesiyle başlar. İbraz edilen beyannameler, müşavir tarafından usulüne uygun hazırlanmalıdır. Tahakkuk eden borçlar, tahakkuk fişi dikkate alınarak ödeme sürecine alınır. Ödemeler, banka şubeleri, İnteraktif Vergi Dairesi, GİB İnternet Vergi Dairesi veya doğrudan fiziki vergi daireleri üzerinden gerçekleştirilebilir.

Hangi Vergi Borcu Yapılandırılabilir?

Yapılandırılmaya uygun vergi borçları arasında Kredi Yurtlar Kurumu öğrenim kredileri, Maliye’ye olan vergi borçları, henüz kesinleşmemiş veya dava safhasında bulunan vergi borçları ve cezalar, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından takip edilen sigorta primleri, damga vergisi, özel işlem vergisi, eğitime katkı payı ve bunlara bağlı gecikme zammı alacakları, motorlu taşıt vergileri, trafik cezaları, nüfus ve askerlik para cezaları, otoyol ve köprü geçiş cezaları, Gümrük Bakanlığı’nca takip edilen gümrük vergileri ve cezaları, belediyelerin vergi, emlak vergisi ve çevre temizlik vergisi alacakları, belediyelere olan su ve katı atık ücreti borçları yer alır.

Vergi Borcunda Zamanaşımı

Bir kamu hukuku dalı olan vergi hukukunda zamanaşımı, borçlar hukuku ilkeleri göz önünde bulundurularak düzenlense de, vergi hukukunun özellikleri dikkate alınarak zorlayıcı düzenlemelere gereksinim duyulmuştur. Vergi hukukunda zamanaşımı, vergi alacağını kendiliğinden sona erdirmektedir. Bir diğer deyişle, yükümlü zamanaşımına uğramış vergi borcundan kurtulmuş olur. Zamanaşımı mükellef tarafından ileri sürülmese dahi vergi idaresi ve vergi yargısı tarafından re’sen dikkate alınır.

Vergi hukukundaki zamanaşımı süreleri kesindir, tarafların iradeleri sonucu değiştirilemez. Vergi idaresi de tek taraflı olarak zamanaşımı sürelerini uzatamaz ve kısaltamaz. Vergi hukukunda zamanaşımı süresinin başlangıcı vergi alacağının doğduğu takvim yılını izleyen yılın başından itibaren başlar. Vergi kanunlarında açıkça gösterilmesi durumunda zamanaşımı süreleri durabilir ve kesilebilir.

Amme alacağı, vadesinin rasladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar. Para cezalarına ait hususi kanunlarındaki zamanaşımı hükümleri mahfuzdur.” Madde de para cezalarına ait özel kanunlardaki zamanaşımı hükümlerinin saklı olduğu hükme bağlandığından, 5 yıllık zamanaşımı süresi para cezaları bakımından uygulanmayacaktır.

Vergi Hukukunda Tarh ve Tahsil Zamanaşımı

Tarh zamanaşımının dolmasıyla alacaklı vergi dairesinin vergiyi tarh ve tebliğ etme yetkisi sona erer, artık yükümlüye vergi ihbarnamesi veya ödeme emri gönderilemez. Bu manada zamanaşımı vergi alacağını ortadan kaldıran en önemli sebeplerden biridir. Danıştay kararları tarh zamanaşımından sonra idarenin yapacağı tebligatın zaman itibariyle yetkisizlik nedeniyle iptal edileceğini ve yapılan tebligatın bir hüküm ifade etmeyeceğini ortaya koymaktadır.

Vergi Usul Kanunu’na göre; tahsil zamanaşımı kapsamına giren kamu alacakları, vadesinin rastladığı takvim yılını izleyen takvim yılının başından itibaren başlayarak beş yıl içinde tahsil zamanaşımına uğrayacaktır.

Vergi Borcunda Zamanaşımı Şartları

Vergi borcunda zamanaşımının geçmesi için aşağıdaki şartların bir arada gerçekleşmesi gerekir:

Verginin tahsil edilmesi gereken tarihten 5 yılın geçmesi
Vergi mükellefine ödeme emri gönderilmemesi
Vergi borcunda kısmi bir ödeme yapılmaması yani vergi zamanaşımını kesen sebeplerin bulunmaması.

Maliye Bakanlığı’nın kısmi ödemeler yapması, zamanaşımını keser mi?

6183 sayılı Kanun’un 103/1 maddesi uyarınca, ödemelerin zamanaşımını keseceği belirtilmiştir. Ancak bu maddeye göre, tam ödeme yapıldığında zamanaşımı süreci sona erer, fakat kısmi ödeme yapıldığında kalan borç miktarı için zamanaşımı süresi devam eder. Bu nedenle, kısmi ödemeler zamanaşımını kesmektedir.

Eğer amme borcu birden fazla kalemden oluşuyorsa, yapılan kısmi ödeme, borcun çeşitli kalemleri arasında orantılı olarak dağıtılır ve kalan borç için ödemenin yapıldığı yılı takip eden yıl başından itibaren yeni bir 5 yıllık zamanaşımı süresi başlar.
Öte yandan, vergi işlemlerinden sorumlu memurların, mükellefin bilgisi dışında adına yaptığı ödemeler, zamanaşımını kesmez. Bu tür ödemeler, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’na aykırıdır ve suç teşkil edebilir.
Danıştay’ın çeşitli kararlarında, davalı idare tarafından yapılan ve zamanaşımını kesmek amacı taşıyan düşük tutarlı ödemelerin, gerçek bir ödeme olarak kabul edilmemesi gerektiği vurgulanmıştır. Özellikle, bu ödemelerin gerçekçi olmayan miktarlar olması ve kamu borçlusunun bu ödemeleri yapmış olamayacağı, bu tür ödemelerin zamanaşımını kesmeyeceği sonucuna varılmıştır. Konuya ilişkin Danıştay kararları aşağıda sıralanmıştır.
Danıştay 3.D. 04.03.2019 tarih ve Esas No; 2015/13617, Karar No: 2019/1485 sayılı kararı
Danıştay 4. Dairesinin 26.01.2021 tarih ve E. 2016/6778, K. 2021/522 sayılı kararı
Danıştay 3. Dairesinin 29.11.2021 tarih ve Esas No: 2018/560, Karar No: 2021/5684 sayılı kararı
Sonuç olarak, Amme İdaresi tarafından yapılan kısmi ödemelerin Danıştay tarafından zamanaşımını kesici bir etki olarak kabul edilmediği görülmektedir. Bu nedenle, bu tür ödemeler sonucu borç zaman aşımına uğramış sayılır ve böyle bir durumda, ödeme emri alındıktan sonra 15 gün içinde yargı yoluyla itiraz edilebilir.

Vergi Borçlusunun Hakları Nelerdir?

Vergi Usul Kanunu uyarınca vergi borçlusunun hakları mevcuttur. Vergi borcunuzun hasız olduğunu ve vergi borcunuz bulunmadığını düşünüyorsanız vergi avukatı desteği almanız hak kaybına uğramanızı engelleyecektir.

Vergi Borcu Ödeme Emrine İtiraz

6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanunun “Ödeme emrine itiraz” başlıklı 58’inci maddesine göre;

Kendisine ödeme emri tebliğ olunan şahıs, böyle bir borcu olmadığı veya kısmen ödediği veya zamanaşımına uğradığı hakkında tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde alacaklı tahsil dairesine ait itiraz işlerine bakan vergi itiraz komisyonu nezdinde itirazda bulunabilir. Borcun bir kısmına itiraz eden borçlunun o kısmın cihet ve miktarını açıkça göstermesi lazımdır, aksi halde itiraz edilmemiş sayılır.

İtirazda bulunan borçlu bu kanuna göre teminat gösterdiği takdirde takip muamelesi itirazlı borç miktarı için ve itiraz komisyonunca bu hususta karar verilinceye kadar durdurulur. İtiraz komisyonu bu itirazları en geç 7 gün içinde karara bağlamak mecburiyetindedir.

İtirazında tamamen veya kısmen haksız çıkan borçludan, hakkındaki itirazın reddolunduğu miktardaki amme alacağı %10 zamla tahsil edilir. İtiraz komisyonlarının bu konudaki kararları kesindir. Borcun tamamına bu madde gereğince vaki itirazların tamamen veya kısmen reddi halinde, borçlu ret kararının kendisine tebliği tarihinden itibaren 7 gün içinde mal bildiriminde bulunmak mecburiyetindedir. Borcun bir kısmına karşı bu madde gereğince vaki itirazlar mal bildiriminde bulunma müddetini uzatamaz.