Oda ve Borsaların Verdiği Disiplin ve Para Cezalarına İtiraz (2026)
Yasal Dayanak ve Genel Çerçeve
Ticaret odaları, sanayi odaları, deniz ticaret odaları ve ticaret borsaları; üyelerinin mesleki faaliyetlerini düzenlemek, mesleki disiplin ve ahlakı korumak amacıyla kurulmuş kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarıdır. Bu kuruluşlar, 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu çerçevesinde üyelerine disiplin ve para cezası verme yetkisine sahiptir.
2 Mart 2005 tarihli ve 25743 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Oda ve Borsa Üyelerine Verilecek Disiplin ve Para Cezaları ile Disiplin Kurulu ve Yüksek Disiplin Kurulu Hakkında Yönetmelik”, bu cezaların hangi hallerde verileceğini, soruşturma usulünü ve itiraz mekanizmalarını ayrıntılı olarak düzenlemektedir.
Oda ve Borsaların Verdiği Disiplin Cezaları 2026
İlgili yönetmeliğin 5. maddesi, disiplin cezası gerektiren halleri dört ana kategoride düzenlemektedir. Her ceza türü, fiilin ağırlığına göre kademeli bir yaptırım sistemini öngörmektedir.
1. Uyarma Cezası Gerektiren Haller
Uyarma cezası, en hafif disiplin yaptırımı olup aşağıdaki fiiller nedeniyle verilebilir:
- Meslek şeref ve haysiyetine uygun düşmeyen tavır ve hareketlerde bulunmak
- Üyelik görev ve sorumlulukları ile ilgili yönetim kurulunca yapılan davet ve talebin gereğini mazeretsiz olarak yerine getirmemek
- Üyesi olduğu odanın, borsanın veya Birliğin itibarını zedeleyici sözler sarf etmek
- Müşteri veya iş sahipleri ile ilişkilerde terbiye ve nezakete aykırı davranışta bulunmak
- Mevzuatta uyarma cezası ile cezalandırılması öngörülen diğer fiil ve hallerde bulunmak
2. Kınama Cezası Gerektiren Haller
Kınama cezası, uyarmadan bir derece ağır olan yaptırımdır:
- Üyesi olduğu odanın, borsanın veya Birliğin itibarını zedeleyici asılsız yayında veya eylem ve işlemde bulunmak
- Müşterisine veya iş sahiplerine karşı taahhütlerini yerine getirmemek
- İş ilişkisinde bulunduğu kimseler hakkında haksız ithamda bulunmak
- Satışa arz olunan malların niteliği veya miktarı bakımından gerçeğe aykırı beyanda bulunmak
- Nizami olmayan ölçü ve tartı aletlerini bilerek kullanmak
- Uyarma cezası alan üyenin iki yıl içinde aynı cezayı gerektirecek yeni bir davranışta bulunması
- Organ seçimlerinde hakimin ve/veya seçim sandık kurulunun aldığı tedbirlere uymamak
- Mal ve hizmetlere ilişkin azami fiyat tarifelerini gerekli yerlerde bulundurmamak veya bu tarifelere uymamak
3. Üyelikten Geçici Çıkarma Cezası
Bu ceza, belirli bir süre için üyelik haklarının askıya alınmasını ifade eder:
- Kınama cezası alan üyenin beş yıl içinde aynı cezayı gerektirecek yeni bir davranışta bulunması
- Mevzuatta üyelikten geçici çıkarma cezası ile cezalandırılması öngörülen fiil ve hallerde bulunulması
4. Üyelikten Uzun Süreli Çıkarma Cezası
En ağır disiplin cezası olan bu yaptırım şu durumlarda uygulanır:
- Üyelikten geçici çıkarma cezası alan üyenin üç yıl içinde kınama cezasını gerektirecek yeni bir davranışta bulunması
- Mevzuatta üyelikten uzun süreli çıkarma cezası ile cezalandırılması öngörülen fiil ve hallerde bulunulması
Disiplin Cezalarına İtiraz Prosedürü
Yönetmeliğin 14. maddesi, disiplin cezalarına karşı başvurulabilecek itiraz yollarını düzenlemektedir. İtiraz süreci, cezanın türüne ve cezayı veren organa göre farklılık göstermektedir.
Soruşturma Süreci
Disiplin cezası verilmeden önce izlenmesi gereken prosedür şu şekildedir:
- Soruşturmacı Tayini: Oda veya borsa disiplin kurulu, üyeleri arasından bir soruşturmacı tayin eder.
- İnceleme ve Tespit: Soruşturmacı, iddia edilen fiili inceleyerek disiplin suçunun işlenip işlenmediğini tespit eder.
- Savunma Hakkı: Üyeye savunma yapması için en az 10 gün süre tanınması zorunludur.
- Meclis Kararı: Disiplin kurulunun önerisi, meclis başkanına sunulmasından itibaren en geç iki ay içinde mecliste karara bağlanır.
- Tebliğ: Karar, 10 gün içinde gerekçeli olarak üyeye tebliğ edilir.
Yüksek Disiplin Kurulu’na İtiraz
Disiplin cezalarına karşı itiraz yolu şöyledir:
| Ceza Türü | İtiraz Mercii | Süre |
|---|---|---|
| Meclis tarafından verilen uyarma cezası | İdari yargı (idare mahkemesi) | 60 gün |
| Kınama, geçici çıkarma, uzun süreli çıkarma | TOBB Yüksek Disiplin Kurulu | 15 gün |
| Yüksek Disiplin Kurulu kararları | İdare Mahkemesi | 60 gün |
İtiraz Dilekçesinde Bulunması Gerekenler
- İtiraz edenin kimlik bilgileri
- Açık adresi
- İmzası
- İtiraz gerekçeleri ve hukuki dayanaklar
Not: Bu unsurları taşımayan dilekçeler işleme konulmaz. Postada geçen süreler itiraz süresine dahil edilmez.
Oda ve Borsaların Verdiği Para Cezaları 2026
Oda ve borsalar, yönetmeliğin 17. maddesinde sayılan durumlarda üyelerine idari para cezası verebilmektedir. Para cezası, disiplin cezasından bağımsız olarak uygulanabileceği gibi disiplin cezasıyla birlikte de verilebilir.
Para Cezası Gerektiren Haller
- Kayıt ve Tescil İhlalleri: Mevzuata uygun olarak kayıt ve tescil muamelelerini yaptırmamak veya tescil ve ilanı gerekli değişiklikleri bildirmemek (Yıllık aidatın 2 katı)
- Kararlara Uymama: Yetkili organlarca, Sigorta Acenteleri İcra Komitesi veya Sigorta Eksperleri İcra Komitesince alınan kararlara riayet etmemek (Yıllık aidatın 5 katı)
- Sağlık ve Kalite İhlalleri: İmalatta, mal ve hizmet arzında sağlık kurallarına uymamak, ölçü ve tartı aletlerini hileli şekilde kullanmak, hileli, karışık veya standartlara aykırı ve kalitesiz mal imal etmek ve satmak (Yıllık aidatın 10 katı)
Para cezaları, üyenin yıllık aidat tutarının katları şeklinde hesaplanmaktadır. Yıllık aidat ise asgari ücretin brüt tutarının %10’u ile %50’si arasında belirlenmektedir.
Para Cezalarına İtiraz ve Dava Yolu
Yönetmeliğin 23. maddesi, para cezalarına karşı itiraz prosedürünü düzenlemektedir. Para cezalarına itiraz süreci, disiplin cezalarından farklı işlemektedir.
İtiraz Yolu ve Süreler
- Disiplin Kurulu Kararına İtiraz: Disiplin kurulunun para cezası verilmemesine ilişkin kararına karşı tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde meclise itiraz edilebilir.
- Meclis Kararının Kesinliği: Meclisin para cezası verilmemesine ilişkin kararı kesin olup, bu karara karşı idare mahkemesine itiraz edilmesi mümkün değildir.
- İdare Mahkemesine Başvuru: Meclis tarafından verilen para cezalarına karşı tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde yetkili idare mahkemesine itiraz edilebilir.
İdare Mahkemesinde İptal Davası
Oda ve borsaların kararları idari işlem niteliğinde olduğundan, bu kararlara karşı idari yargıda iptal davası açılabilir. İptal davası, işlemin hukuka aykırılığının tespiti halinde işlemi tüm sonuçlarıyla ortadan kaldırır.
İptal Davasının Unsurları
İdari işlemin iptal edilebilmesi için aşağıdaki unsurlardan en az birinde hukuka aykırılık bulunması gerekir:
- Yetki: Cezayı vermeye yetkili olmayan bir organ tarafından verilmesi
- Şekil: Savunma hakkının tanınmaması, sürelere uyulmaması gibi usul hataları
- Sebep: Cezaya dayanak gösterilen fiilin gerçekleşmemiş olması
- Konu: Cezanın mevzuatta öngörülmemiş olması
- Amaç: Kamu yararı dışında bir amaçla ceza verilmesi
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Oda ve borsa cezalarına karşı açılacak iptal davalarında görevli mahkeme idare mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise işlemi tesis eden oda veya borsanın bulunduğu yer idare mahkemesidir.
Dava Açma Süreleri
- Disiplin cezaları için: Yüksek Disiplin Kurulu kararının tebliğinden itibaren 60 gün
- Para cezaları için: Meclis kararının tebliğinden itibaren 30 gün
Yürütmenin Durdurulması
İptal davası açılması, cezanın uygulanmasını kendiliğinden durdurmaz. Cezanın uygulanmasının önlenmesi için dava dilekçesinde yürütmenin durdurulması talebinde bulunulmalıdır. Mahkeme, işlemin açıkça hukuka aykırı olduğunu ve telafisi güç zararların doğacağını tespit ederse yürütmeyi durdurabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Oda ve borsa disiplin cezasına nasıl itiraz edilir?
Disiplin cezasının tebliğinden itibaren 15 gün içinde TOBB Yüksek Disiplin Kurulu’na yazılı dilekçe ile itiraz edilebilir. Dilekçede kimlik bilgileri, adres ve imza bulunmalıdır. Yüksek Disiplin Kurulu kararına karşı ise 60 gün içinde idare mahkemesine iptal davası açılabilir.
Oda ve borsa para cezasına itiraz süresi ne kadardır?
Ticaret odası veya ticaret borsası meclisi tarafından verilen para cezalarına karşı tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde yetkili idare mahkemesine itiraz edilebilir. Bu süre hak düşürücü niteliktedir.
Savunma hakkı tanınmadan verilen ceza geçerli midir?
Hayır, geçerli değildir. Yönetmelik gereği üyeye en az 10 gün savunma süresi tanınması zorunludur. Bu süre tanınmadan verilen cezalar usule aykırı olup iptal davası konusu edilebilir.
Uyarma cezasına Yüksek Disiplin Kurulu’na itiraz edilebilir mi?
Meclis tarafından verilen uyarma cezasına karşı Yüksek Disiplin Kurulu’na itiraz yolu bulunmamaktadır. Ancak 60 gün içinde doğrudan idare mahkemesine iptal davası açılabilir.
Para cezasına itiraz cezanın uygulanmasını durdurur mu?
Hayır, idare mahkemesine itiraz verilen para cezasının uygulanmasını durdurmaz. Cezanın uygulanmasının durdurulması için dava dilekçesinde ayrıca yürütmenin durdurulması talebinde bulunulması gerekmektedir.
Disiplin cezası kesinleşmeden uygulanabilir mi?
Uyarma cezası dışındaki disiplin cezaları kesinleşmeden uygulanamaz. Kınama, üyelikten geçici veya uzun süreli çıkarma cezalarının uygulanabilmesi için itiraz süresinin dolması veya itiraz üzerine verilen kararın kesinleşmesi gerekir.
