Rötar Tazminatı ve Yolcu Hakları

Rötar tazminatı ve yolcu hakları oldukça gündemde olan bir konudur. Uçuşun rötar yapması durumunda tazminat ve yolcu hakları konusunda tarafımıza sıkça sorular gelmektedir. Gelişen teknoloji ve küreselleşmenin sonucunda havayolu ile yolcu taşımacılığı gerek hızlı gerek rahat ve ekonomik olması nedeniyle yoğun bir şekilde tercih edilmektedir. Özellikle sivil havayolu ile yolcu taşımacılığında karşılaşılan bagajların zıyaı ve kaybı, uçuşların iptali veya tehiri, yolcunun uçağa kabul edilmemesi gibi durumlar sonucu yolcular mağdur olmaktadır. Yolcu haklarının güvenceye alınması ve yolcuların büyük şirketlere karşı mağduriyetini engellemek yahut en aza indirgemek açısından yolcu haklarının ulusal ve uluslararası belgeler kapsamında düzenlenmesi gerekmiştir.

Bu çalışmada gerek Türk Sivil Havacılık Mevzuatı gerekse uluslararası belgeler açısından sivil havayolu ile yolcu taşıma sözleşmesinde yolcu hakları incelenecektir.

Türk Sivil Havacılık Mevzuatında Yolcu Hakları

Türk Sivil Havacılık Mevzuatında yolcu hakları Türk Sivil Havacılık Kanunu ve Havayolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik hükümleriyle düzenlenmiştir.

TÜRK SİVİL HAVACILIK KANUNU KAPSAMINDA YOLCU HAKLARI

Havayoluyla yapılan yurt içi taşımalarda Türk Sivil Havacılık Kanunu hükümleri uygulanır. Bu kanunun 106. maddesine göre, “Havayolu ile yurt içinde yapılacak taşımalarda, Sivil Havacılık Kanununda hüküm bulunmuyorsa Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmaların hükümleri ve bu anlaşmalarda da hüküm bulunmadığı hallerde Türk Ticaret Kanunu hükümleri uygulanır.”

Yolcu Bileti ve Bagaj Kuponu Düzenlenmesini isteme Hakkı

Gerek Türk Sivil Havacılık Kanunu gerekse Varşova ve Montreal Konvansiyonları hükümleri, yolcu bileti ve bagaj kuponu düzenlenmesini ve ibrazını taşıyıcı açısından bir yükümlülük, yolcu açısından ise hak olarak düzenlenmiştir.

Yolcu Bileti

Türk Sivil Havacılık Kanunu 107. maddesi uyarınca sivil havayolu ile yolcu taşımasında, taşıyıcı yolcuya maddede belirtilen kayıtları içeren uluslararası geçerlilik kurallarına uygun bir bilet vermekle yükümlüdür.

Yolcu biletinde Kanuna göre bulunması gereken kayıtlar;

–          Taşıyıcının adı veya ticaret unvanı ve adresi,

–          Yolcunun adı ve soyadı,

–          Biletin numarası ile düzenlendiği gün ve yeri,

–          Taşıma ücreti; bilet ücretsiz verilmişse buna dair kayıt,

–          Kalkış, varış ve varsa aktarma yerleri,

–          Taşımanın bu Kanunda gösterilen sorumluluğun sınırlandırılmasına

ilişkin hükümlere bağlı olduğu kayıtlarıdır. (Kanun’un 107. maddesi fıkra 1.)

Buna göre ulusal yolcu taşımalarında taşıyıcı tarafından yolcuya bu kayıtları içeren bir yolcu bileti verilmemesi ya da verilen yolcu biletinde bu kayıtlardan bir veya birkaçının eksikliği halinde yolcu taşıma sözleşmesi geçersiz olmayacak fakat taşıyıcı bir zarar meydana gelmesi durumunda kanunun sorumsuzluk veya sınırlı sorumluluk yararlanamayacak, yolcunun zararlarından sınırsız sorumlu olacaktır.

Bagaj Kuponu

Bagaj kuponu, havayolu ile yolcu taşıması açısından yolcunun taşıyıcıya teslim ettiği her parça bagaj için verilen ve kanundaki kayıtları taşıyan belgedir. El bagajları için bagaj kuponu düzenleme zorunluluğu yoktur. Bagaj kuponu için de yolcu biletinde olduğu gibi hem Kanunda hem de Varşova Konvansiyonunda bulunması gerekli kayıtlar düzenlenmiştir.

Kanun açısından bagaj kuponunda olması gereken kayıtlar şunlardır:

–          Taşıyıcının adı veya ticaret unvanı ve adresi,

–          Yolcunun adı ve soyadı veya yolcu biletinin tarih ve numarası,

–          Bagaj kuponunun tarih ve numarası,

–          Bagajın ağırlığı,

–          Teslim yeri,

–          Yolcu tarafından özel olarak beyan edildiği takdirde, bagajın içeriği ve değeri,

-Taşımanın bu Kanunda gösterilen sorumluluğun sınırlandırılmasına ilişkin hükümlere bağlı olduğu kayıtlarıdır. (Kanun madde 109.)

Kanunun 109. madde 2. fıkrası uyarınca taşıyıcı yolcunun teslim ettiği bagaj için kupon düzenlememiş veya düzenlediği kupon kanundaki zorunlu kayıtlardan birini veya birkaçını taşımıyor ise taşıma sözleşmesi geçersiz olmayacak ancak taşıyıcı yolcu herhangi bir zarara uğrarsa bu zarardan sınırsız sorumlu olacaktır.

Bagaj kuponu yalnızca taşıyıcıya teslim edilmiş bagajlar için düzenlenen bir belgedir. Ayrıca Varşova Konvansiyonu anlamında bagaj kuponu bagajın taşıyıcıya teslim edildiğinin aksi ispat edilebilen karinesidir.

Taşımanın Zamanında ve Gereği Gibi Yapılmasını isteme Hakkı

Yolcu taşıma sözleşmesinde yolcunun ücret ödeme borcu, taşıyıcının taşıma işini gerektiği gibi ve zamanında yapması aslı edim yükümlülüğüne karşılık gelir. Dolayısıyla taşıma sözleşmesine taraf olan yolcu taşıyıcıdan bu borcu yerine getirmesini isteyebilir. Türk Borçlar Kanunu 129. maddesi gereği yolcu, lehine sözleşme yapılmış üçüncü kişi ise de taşıyıcıdan borcunu ifa etmesini isteyebilecektir Türk Sivil Havacılık kanunu ise 122. Maddede ‘Taşıyıcı, havayolu ile yolcu, bagaj veya yükün taşınmasındaki gecikmeden  doğan zarardan sorumludur.” demek suretiyle bu hususu belirtmiştir.

Taşıyıcının taşıma işini zamanında ve gerektiği gibi yapmış olması öncelikle taşıma işinin yapılmış olmasına bağlıdır. Taşıma işinin yapılması ancak taşıyıcının söz konusu seferi gerçekleştirmiş ve yolcunun katılımını sağlamış olmasıyla söz konusu olur Yolcunun iradi olarak veya kendi kusurundan kaynaklanan bir nedenle sefere katılmamış olması yolcunun taşıyıcıdan hak talep etme imkanı bulunmamaktadır.

Havayolu İle Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik Madde 4 Kapsamındaki Talepler

Havayolu İle Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik’te madde 4, fıkra 1/n kapsamında sağlık, emniyet, güvenlik, uygun olmayan seyahat belgeleri gibi sebeplerle uçuşa kabul edilmemeleri için makul gerekçelerin bulunduğu durumlarda taşıyıcıya, yolcuyu uçağa kabul etmeme yetkisi tanınmıştır. Yönetmelikte belirtilen makul gerekçeler nedeniyle uçağa kabul edilmeyen yolcu açısından da bu hak ihlal edilmiş olmaz. Ancak taşıyıcının veya yetkili temsilcisinin kusurundan kaynaklanan bir sebeple taşıma işi hiç yerine getirilmediği takdirde yolcunun hakkı ihlal edilmiş olur. Bu husus Yönetmeliğin 5. maddesinde düzenlenmiş ve 6. maddede böyle bir durumda yolcuya ne gibi imkanlar tanınacağı belirtilmiştir.

Bu hak kapsamında yolcu taşıyıcıdan taşıma işini gereği gibi yerine getirmesini isteme yetkisine sahiptir. Taşıma işinin gereği gibi yerine getirilmiş olması özen borcuna uygun olarak ve bütün yan edim yükümlülükleri ve yan yükümlerin de yerine getirilmesine bağlıdır. Taşıma sözleşmesinin icrasında aranan özen borcunun neye göre belirleneceği hakkında açık bir hüküm yoktur. Taşıyıcının tacir olmasından dolayı basiretli tacir gibi davranma yükümlülüğü söz konusu olacaktır.

Yine bu hak kapsamında yolcunun taşıyıcıdan taşıma işinin zamanında yerine getirilmesini isteme yetkisi vardır. Taşıyıcının taşıma sözleşmesinden doğan taahhüdünü ifa etmesi gereken zamandan daha geç bir zaman dilimi içerisinde yerine getirmesi, diğer bir ifadeyle, yolcunun varma yerine vaktinde ulaşamaması gecikme (delay) olarak tanımlanmaktadır. Taşıma süresi taraflarca ayrıca belirlenmişse kararlaştırılan zamanda varış yerine ulaşmama durumunda da gecikmeden söz edilir. Uçuş tarifeleri genellikle havayolu şirketleri tarafından hazırlanarak duyurulur ancak yolcu ile sözleşmenin kurulmasıyla birlikte taşıma sözleşmesinin şartı haline gelir ve taşıyıcı bu şartı yerine getirmekle yükümlü olur. Taşıma süresi taraflarca kararlaştırılmamışsa havacılık teamülü doğrultusunda makul süre göz önüne alınır.

Doktrinde taşıyıcının hangi süre içinde meydana gelen zarardan sorumlu olacağı hususu tartışmalıdır. Bir görüşe göre yolcunun fiilen havada geçirdiği süre göz önüne alınmalıdır. Diğer bir görüşe göreyse Varşova Konvansiyonu’nun 17. maddesi kapsamında gecikme yolcunun uçağa binişi, uçaktan inişi yahut uçakta bulunduğu sırada gerçekleşmelidir.

Beraberindeki Bagaj ve Kişisel Eşyanın Taşınmasını isteme Hakkı

Kanun madde 108 “Taşıyıcı; yolcunun bagajlarını ve beraberindeki kişisel eşyasını taşıma sözleşmesinde belirlenen şartlar dairesinde, ücretsiz olarak taşımaya mecburdur.” diyerek taşıyıcı bakımından getirdiği bagaj ve kişisel eşya taşınması hususunu yolcu bakımından bir hak olarak düzenlemiştir. Aksi kararlaştırılmadıkça taşıyıcı yolcunun beraberindeki bagaj ve kişisel eşyasını taşımak için yolcudan ayrıca ücret talep edemez. (Kanun madde 108.) Uygulamada ise ücrete tabi olmayan bagaj taşıma sözleşmesi ile sınırlandırılmaktadır, sınırı aşan kısım için ücret talep edilmektedir.

Kanun madde 121’e göre tescil ettirilmiş bagaj veya yükün kaybı veya zarara uğraması halinde, zarara sebebiyet veren olay, havayolu ile taşıma sırasında meydana gelmiş ise zarardan taşıyıcı sorumludur. Havayolu ile taşıma süresi; bagaj veya yükün bir havaalanında veya bir hava aracında veya havaalanı dışına inilmesi halinde o yerde taşıyıcının muhafaza ve nezareti altında bulundukları süreyi kapsar.

Türk Ticaret Kanunu madde 915 ile taşıyıcıya yolcunun ölümü halinde bagajlar ve kişisel eşyası için bir yükümlülük getirilmiştir. Buna göre yolcunun, yolculuk sırasında herhangi bir sebeple ölmesi halinde, taşıyıcı, mirasçıların çıkarlarını korumak için yolcuya ait bagaj ile eşyayı ilgililerine teslim edinceye kadar bunların iyi halde korunmaları için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. Türk Ticaret Kanunu madde 915/2’ye göre ise ölünün yakınlarından biri orada bulunuyorsa, koruma işlemlerini denetleyebilir ve taşıyıcıdan, yolcunun eşyasının kendi elinde bulunduğuna ilişkin yazılı bir  beyan isteyebilir.

Varış Yerine Sağ ve Salim Ulaştırılma Hakkı

Taşıyıcının yolcuyu sağ salim ulaştırma yükümünün karşılığı, yolcunun varış yerine sağ salim ulaşma hakkıdır. Türk Ticaret Kanunu madde 914 fıkra  l’de bu husus “Taşıyıcı, yolcuları rahat bir yolculukla ve sağlıklı olarak gidecekleri yere ulaştırmakla, özellikle hava, ses, yer ve çevre kirliliğine meydan vermemek için gerekli düzeni kurmakla, gerekli diğer tüm önlemleri almak ve mevzuatta öngörülen kura/fara uymakla yükümlüdür.” denilmek  suretiyle belirtilmiştir. Yolcunun sağ salim ulaştırılma hakkının kapsamına özen borcuna uygun olarak hava aracının uçuşa elverişliliğin sağlanması ve sürekli  denetimi ile yolcunun seyahat süresi boyunca herhangi bir zarara uğramaması için gerekli tedbirlerin alınması girer.

Yolcunun bir kaza sonucu ölümü veya bedensel bir zarara uğraması  halinde bu hakkın ihlali söz konusu olur Bu husus Kanun madde 120’de “Yolcunun ölümü veya herhangi bir cismani zarara uğraması halinde, bu  zarara sebebiyet veren kaza hava aracında veya iniş veya biniş sırasında meydana geldiği takdirde, taşıyıcı sorumludur.” denilmek suretiyle  belirtilmiştir.

Sağ salim ulaştırma hakkı yolcunun iniş ve biniş işlemleri dahil olmak üzere hava aracında geçirdiği süre içinde söz kon usudur ve taşıyıcının  sorumluluğuna gidilebilmesi için zarar bu süre içinde meydana gelmiş olmalıdır Ayrıca yolcunun taşıyıcının egemenlik alanında bulunduğu süreler içinde de sağ salim ulaştırma hakkının söz konusu olduğu kabul edilmelidir.

HAVAYOLU İLE SEYAHAT EDEN YOLCULARIN HAKLARINA DAİR YÖNETMELİK KAPSAMINDA YOLCU HAKLARI

01.01.2012 tarihinde yürürlüğe giren yönetmelik, Avrupa Birliğinin 11.02.2004 tarihli ve 261/2004 sayılı Tüzüğüne paralel olarak hazırlanmıştır (Yönetmelik madde 3 fıkra 1/b). Yönetmeliğin 2. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde “Türk menşeli hava taşıma işletmelerinin Türkiye’deki havaalanlarına / havaalanlarından, yabancı menşeli hava taşıma işletmelerinin ise Türkiye’deki havaalanlarından gerçekleştirdikleri tarifeli ve tarifesiz tüm uçuşlarda” uygulanacağı belirtilmiştir. Yönetmelik, bir uçakla gerçekleştirilen taşımalarda yolcuların uçağa kabul edilmediği, uçuşların iptal edildiği veya ertelendiği durumlarda yolcu haklarını belirlemektedir. Yönetmeliğin 8, 9 ve 10. maddelerinde düzenlenen bu haklara ek olarak Yönetmeliğin 19. maddesinde bu hakların ihlali halinde yolculara kanun yoluna başvurma hakkı da tanınmıştır.

Uçağa Kabul Edilmeme Durumunda Yolcunun Hakları

Herhangi bir haklı sebep mevcut olmaksızın ilgili uçuşla seyahat etme hakkı olan yolcunun, uçuşu gerçekleştiren hava taşıma işletmesi tarafından söz konusu uçuşa kabul edilmemesi uçağa kabul edilmeme olarak tanımlanır. Yönetmelikte sağlık, emniyet, güvenlik, uygun olmayan seyahat belgeleri gibi sebeplerle uçuşa kabul edilmemeleri için makul gerekçelerin bulunduğu durumlar hariç olmak üzere, uçuşa kabul edilmek üzere onaylanmış rezervasyon kaydı olan geçerli bir bilete sahip olmalarına rağmen yolcuların uçağa kabul edilmemesi durumu olarak belirtilmiştir (Yönetmelik madde 4 fıkra 1/n).

Rezervasyon fazlalığı nedeniyle uçuşa kabul edilmeme durumunda havayolu şirketinin öncelikle belirlenen menfaatler karşılığından uçuş hakkından vazgeçecek gönüllüler araması gerekir. Gönüllü bulunduğu hallerde havayolu şirketinin yolcuyu uçuşa kabul etmemesi olarak görülmektedir.

Geri Ödeme ve Güzergah Değişikliği Hakkı

Yönetmeliğin 5. maddesi 1. fıkrası uyarınca bir uçuşta uçağa kabul edilmeme halinde, öncelikle hava taşıma işletmesi ilgili yolcu ile uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi arasında mutabık kalınacak menfaatler karşılığında rezervasyonundan feragat edecek gönüllüler bulmak için duyuru yapar; gönüllülere, geri ödeme veya güzergah değişikliği hakkına uygun olarak yardımcı olur. Yönetmeliğin 9. maddesinde düzenlenen bu hak rezervasyonundan feragat eden gönüllülere;

-Seyahatin gerçekleştirilmeyen bölüm veya bölümleri ile yolcunun planlamış olduğu seyahatin tamamlanmasının artık herhangi bir anlamı kalmaması durumunda seyahatin gerçekleştirilen bölüm veya bölümleri için, bilet ücretinin tamamının satın alınmış olduğu fiyat üzerinden nakit olarak veya elektronik banka havalesi, banka ödeme emirleri, banka çekleri ile ödenmesi veya yolcunun imzalı mutabakatı olması durumunda seyahat fişleri ve/veya diğer hizmetler şeklinde en geç yedi gün içinde iade edilmesi; ayrıca yolcunun seyahatinin ilk başlangıç noktasına ilk fırsatta dönmesini sağlayacak bir dönüş uçuşunun ücretsiz sağlanması,

-Benzer taşıma şartları altında, en erken fırsatta son varış yerine güzergah değişikliğinin sağlanması,

-Son varış yerine, boş koltuk durumuna bağlı olarak, yolcunun uygun göreceği daha sonraki bir tarihte, benzer taşıma şartları altında güzergah değişikliğinin yapılması,

şeklinde üç seçimlik hak sunmak zorundadır. 5. maddenin 2. fıkrası “Rezervasyonu olan geriye kolon diğer yolcuların uçuşa kabul edilmelerine olanak verecek yeterli sayıda gönüllü çıkmadığı takdirde, uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi, yolcuları kendi iradeleri dışında uçağa kabul etmeyebilir.” Ancak yolcuyu uçuşa kabul etmeyen hava taşıma işletmesi yolcunun yönetmelikte sayılan haklarına ilişkin yükümlülükleri üstlenmek zorundadır.

Tazminat Hakkı

Tazminat hakkı iç hat uçuşları için 100 Avronun Türk Lirası karşılığıdır. Dış hat uçuşlarda ise yolcuya

-1500 kilometre veya daha kısa tüm uçuşlar için 250 Avronun Türk Lirası cinsinden karşılığı,

-1500 ile 3500 kilometre orası uçuşlar için 400 Avronun Türk Lirası cinsinden karşılığı,

-3500 kilometreden daha uzun uçuşlar için 600 Avronun Türk Lirası cinsinden karşılığı tutarında tazminat ödenir (Yönetmelik madde 8 fıkra 1).

Mesafe belirlenirken planlanan son varış noktası esas alınır (Yönetmelik madde 8 fıkra 2).

Yönetmeliği 8. maddesinin 3. fıkrası uyarınca uçağa kabul edilmeyen yolculara, rezervasyonu yapılan uçuşun planlanan varış zamanını;

–          1500 kilometre (1500 km dâhil) veya daha kısa uçuşlar için iki saat,

–          1500 ile 3500 (3500 km dâhil) kilometre orası uçuşlar için üç saat,

–          3500 kilometreden daha uzun uçuşlar için dört saati aşmayan alternatif bir uçuş ile son varış yerlerine güzergah değişikliği teklif edilmesi halinde, uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi, birinci fıkrada öngörülen tazminatı % 50 oranında düşürebilir.

Tazminat nakit olarak, elektronik banka havalesi, banka ödeme emirleri veya banka çekleri ile ödenebilir. Ancak, yolcunun imzalı mutabakatı olması durumunda seyahat fişleri ve/veya diğer hizmetler şeklinde de ödenebilir (Yönetmelik madde 8 fıkra 4).

Hizmet Hakkı

Yönetmeliğin 10. maddesi gereği;

Bekleme süresine uygun olarak;

1) İki ifa üç saat arası gecikmelerde, makul ölçüde sıcak ve soğuk içecekler,

2) Üç ila beş saat arası gecikmelerde sıcak ve soğuk içecekler ile günün zamanına göre kahvaltı veya yemek,

3) Beş saat ve üzeri gecikmelerde sıcak ve soğuk içecekler ile günün zamanına göre kahvaltı veya yemek, ilave sıcak ve soğuk içecekler ile ilave hafif ara yemeği.

1. b) Bir veya daha fazla gece konaklamanın gerekli hâle geldiği durumlarda veya yolcu için ilave bir konaklamanın gerekli hale geldiği durumlarda, otelde veya uygun bir konaklama tesisinde konaklama.
2. c) Havaalanı ve konak/oma yeri (otel veya benzeri) arasındaki ulaşım yolculara bedelsiz olarak uygulanır.

Bu hizmetlere ilaveten, yolculara ücretsiz olarak süre kısıtlaması olmaksızın iki telefon görüşmesi, faks mesajı veya e-posta hizmeti teklif edilmesi zorunludur (Yönetmelik madde 10 fıkra 2).

Uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi, özellikle hareket kabiliyeti kısıtlı kişiler ve refakatçileri ile tek başına seyahat eden çocukların bu maddede belirtilen ihtiyaçlarının karşılanması sırasında özel ilgi göstermek zorundadır (Yönetmelik madde 10 fıkra 3).

Uçuşun iptali Halinde Yolcunun Hakları

İptal, önceden planlanmış olan ve en azından bir yerin rezerve edildiği bir uçuşun gerçekleştirilememesi şeklinde tanımlanmıştır (Yönetmelik madde 4/g). Bu tanımdan yola çıkıldığında uçuşun iptali halinin söz konusu olması için en az bir rezervasyonun mevcut olması gerektiği anlaşılmaktadır.

Geri Ödeme ve Güzergah Değişikliği Hakkı

Yönetmeliğin 6. Maddesine göre bir uçuşun iptal edilmesi durumunda uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi; ilgili yolculara, geri ödeme veya güzergah değişikliği hakkına (9. madde) uygun olarak yardım teklif etmekle yükümlüdür.

Tazminat Hakkı

Yolcular, tazminat hakkı kapsamında;

-Planlanan hareket zamanından en az iki hafta öncesinde iptalden haberdar edilmedikleri takdirde tazminat hakkı doğmaktadır.

-Planlanan hareket zamanından iki hafta ila yedi gün öncesinde iptalden haberdar edilmedikleri, kendilerine planlanan hareket saatinden en fazla iki saat önce kalkışlarına ve son varış yerlerine planlanan varış saatinden en fazla dört saat sonra ulaşmalarına olanak veren güzergah değişikliği teklif edilmediği sürece tazminat hakkına sahiptirler.

-Planlanan hareket saatinden yedi günden kısa zaman öncesinde iptalden haberdar edilmedikleri ve planlanan hareket saatinden en fazla bir saat önce ayrılmalarına ve son varış yerlerine planlanan varış saatinden en fazla iki saat sonra ulaşmalarına olanak veren güzergah değişikliği teklif edilmediği sürece, uçuşu icra eden hava taşıma işletmesinden tazminat alma hakkına sahiptir (Yönetmelik madde 6 fıkra 2). Yolcular iptalden haberdar edildiklerinde, uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi kendilerine olası alternatif ulaşım yolları hakkında da bilgi vermek zorundadır (Yönetmelik madde 6 fıkra 3). Uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi, tüm tedbirleri almasına rağmen olağanüstü hallerin iptale neden olduğunu kanıtlayabildiği takdirde 8. madde hükümlerine göre tazminat ödemekle yükümlü olmaz (Yönetmelik madde 6 fıkra 4). Yolcunun uçuşun iptali konusunda haberdar edilip edilmediği ve ne zaman haberdar edildiğine ilişkin ispat yükümlülüğü uçuşu icra eden hava taşıma işletmesine aittir (Yönetmelik madde 6 fıkra 5). Yolcu iletişim bilgisinin, hava taşıma işletmesince talep edilmesine karşın hava taşıma işletmesine verilmemesi veya yanlış verilmesi durumunda, hava taşıma işletmesi sorumluluktan kurtulur (Yönetmelik madde 6 fıkra 6).

Hizmet Hakkı

Yönetmeliğin 6. maddesi kapsamında bir uçuşun iptal edilmesi durumunda uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi; ilgili yolculara, hizmet hakkı kapsamına (madde 10 fıkra 136-a ve madde 10 fıkra 237) uygun olarak yardım teklif eder ve güzergahın değiştirildiği hallerde yeni uçuşun beklenen kalkış zamanının, iptal edilen uçuş için planlanmış olan kalkış zamanından sonraki gün veya günler içerisinde olması halinde ek olarak 10. maddenin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentlerinde belirtilen yardım teklif eder.

Uçuşun Tehiri (Gecikmesi, Ertelenmesi) Halinde Yolcunun Hakları

Uçuşun gecikmesi, taşıyıcının, taşıma sözleşmesinden doğan taahhüdünü ifa etmesi gereken zaman diliminden daha ileri bir zaman dilimi içerisinde yerine getirmesi; yolcunun varış yerine vaktinde ulaşılamaması olarak tanımlanmaktadır.

Yönetmeliğin 7. maddesine göre uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi bir uçuşun planlanan hareket saatinden itibaren,

1. a) 1500 kilometreden (1500 km dahil) daha kısa ve iç hatlardaki uçuşlar için iki saat veya daha fazla,
2. b) 1500 ile 3500 (3500 km dahil) kilometre arası uçuşlar için üç saat veya daha fazla,
3. c) 3500 kilometreden daha uzun uçuşlar için dört saat veya daha fazla, tehir edilmesini beklediğinde yolculara aşağıdaki hususları teklif eder:

-10. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ve 10. maddenin 2. Fıkrasında belirtilen yardım

-Beklenen hareket saati, önceden ilan edilmiş hareket saatinden sonraki gün veya günler içerisinde olduğu takdirde, 10. maddenin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentlerinde belirtilen yardım (hizmet hakkı).

-Tehir en az beş saat olduğunda, 9. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde43 belirtilen yardım (Geri ödeme veya güzergâh değişikliği hakkı).

Uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi, tehir halinde tüm şartlarda, her mesafe dilimi ile ilgili olarak yukarıda belirtilen zaman sınırları dahilinde yolculara yardım teklif etmek zorundadır (Yönetmelik madde 7 fıkra 2).

Yönetmeliğin Uygulanacağı Tüm Durumlar İçin Bilgi Edinme Hakkı

Bilgi edinme hakkına sahip olmak için gereken koşul yönetmeliğin uygulama alanı içinde yer alan bir uçuşta yer alan bir yolcu olmaktır. Yönetmeliğin 15. Maddesine göre uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi, uçuş öncesi kontrol (check-in) işlemi sırasında, “Uçağa kabul edilmediğiniz, uçuşunuz iptal edildiği veya en az iki saat tehir edildiği takdirde, alacağınız hizmetler ile ilgili haklarınızı belirten metni check-in kontuarından veya uçağa biniş kapısından isteyiniz.” ifadesini içeren Türkçe ve İngilizce bir bildirimin okunaklı bir şekilde yolcular tarafından açıkça görülebilmesini sağlamak zorundadır (fıkra 1).

Yolcuyu uçağa kabul etmeyen veya bir uçuşu iptal eden hava taşıma işletmesi, etkilenen her yolcuya Yönetmelik hükümlerine göre tazminat ve yardım kurallarını belirleyen yazılı bir bildirim sunmakla yükümlüdür. Ayrıca, uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi en az iki saatlik bir tehirden etkilenen her yolcuya bu kapsamda sözlü, yazılı ve veya elektronik formatta olarak bildirmekle yükümlüdür (fıkra 2). Bilgi edinme hakkına ilişkin hükümler, görme engelli kişiler için uygulanırken uygun alternatif yöntemler kullanılır (fıkra 3).

Rötar Tazminatı Nedir? Nasıl Alınır?

Rötar davaları, havayolu şirketlerinin taşıma sözleşmesi yükümlülüklerini ihlal etmesi sonucu yolcuların uğradığı zararların tazmini amacıyla açılır. Bu davalarda, yolcunun maruz kaldığı gecikme (rötar) ve bunun doğurduğu maddi veya manevi zararlar dikkate alınır. Aşağıda, rötar davalarının detaylı ve başlıklar halinde bir incelemesi yer alıyor:

Dava Konusu

• Rötar davası, havayolu şirketinin zamanında taşıma yükümlülüğünü yerine getirmemesi nedeniyle oluşan zararların tazmini amacıyla açılır.
• Davanın konusu genellikle:
  • Maddi Tazminat: Yolcunun uğradığı fiili maddi zararların karşılanmasıdır. Örneğin, otel masrafları, yemek giderleri, ulaşım masrafları gibi gecikme süresince yapılan harcamalar.
  • Manevi Tazminat: Rötar nedeniyle yaşanan stres, sıkıntı ve benzeri olumsuz etkilerin karşılanmasıdır. Özellikle uzun süreli rötarlar veya önemli bir iş toplantısına, tatil planına ya da acil bir duruma yetişilememesi gibi durumlarda manevi tazminat talep edilebilir.

Davacı

• Rötar davasında davacı, gecikmeden etkilenen yolcu veya yolcular olabilir.
• Tek bir kişi ya da rötardan etkilenen bir grup yolcu bu tür davayı açabilir.
• Davacı, bireysel olarak dava açabileceği gibi, aynı uçuşta rötardan etkilenen diğer yolcularla birlikte toplu dava da açabilir.

Davalı

• Davalı, genellikle rötardan sorumlu olan havayolu şirketidir.
• Havayolu şirketi, taşıma sözleşmesindeki yükümlülüklerini zamanında yerine getirmemesi nedeniyle rötardan kaynaklanan zararlardan sorumlu tutulur.
• Uçuşun gerçekleştiği havaalanındaki veya başka ilgili taraflardaki gecikmelerden dolayı da sorumluluk iddia edilebilir; ancak dava asıl olarak havayolu şirketine karşı açılır.

Zamanaşımı

• Rötar davaları için zamanaşımı süreleri, taşıma türüne ve uluslararası sözleşmelere göre farklılık gösterebilir:
  • İç Hat Uçuşları: Türk Sivil Havacılık Kanunu uyarınca, rötar nedeniyle açılacak tazminat davaları için zamanaşımı süresi 2 yıldır. Bu süre, uçuşun gerçekleştiği veya gerçekleşmesi gereken tarihten itibaren başlar.
  • Uluslararası Uçuşlar: Montreal Konvansiyonu’na tabi uçuşlarda zamanaşımı süresi genellikle 2 yıl olarak belirlenmiştir. Bu süre, uçuşun gerçekleştiği veya gerçekleşmesi gereken tarihten itibaren işlemeye başlar.
• Zamanaşımı süresi içinde dava açılmazsa, tazminat talebi hakkı kaybedilir.

Yetkili Mahkeme

• Rötar davalarında yetkili mahkeme geniş bir seçim imkanı tanır:
  • Davacının ikametgahı mahkemesi,
  • Biletin satın alındığı yer mahkemesi,
  • Uçağın kalkış veya varış yaptığı havaalanının bulunduğu yer mahkemesi,
  • Havayolu şirketinin merkezinin bulunduğu yer mahkemesi,
  • Tüketici işlemi olarak değerlendirildiğinde, yolcunun istediği herhangi bir tüketici mahkemesi yetkili olabilir.

Görevli Mahkeme

• Tüketici Mahkemesi:
  • Rötar davaları, genellikle tüketici mahkemelerinde görülür, çünkü yolcu taşıma sözleşmeleri tüketici işlemi olarak değerlendirilir.
  • Eğer ilgili yerde tüketici mahkemesi yoksa, davalar Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından, tüketici mahkemesi sıfatıyla görülür.
• Asliye Ticaret Mahkemesi:
  • Bazı durumlarda, özellikle ticari nitelikte olan uçuşlarda veya Montreal Konvansiyonu gibi uluslararası anlaşmalara dayalı davalarda, Asliye Ticaret Mahkemesi görevli olabilir.

Dava Süreci

• Dava dilekçesi hazırlanarak yetkili ve görevli mahkemeye sunulur.
• Dilekçede rötarın detayları, sebep olduğu zararlar ve talep edilen tazminat miktarı belirtilir.
• İspat Yükümlülüğü:
  • Davacı, rötarın kendisinde nasıl bir zarara neden olduğunu ve havayolu şirketinin bu zarardan sorumlu olduğunu ispat etmelidir.
  • Bilet, bagaj kuponu, otel faturaları, yemek faturaları ve diğer harcamalar belge olarak sunulabilir.

Örnek Durumlar

• İç Hat Rötar Davası: Yolcunun iç hat uçuşunda gerçekleşen bir gecikme nedeniyle maruz kaldığı maddi ve manevi zararlar için yerel bir tüketici mahkemesinde dava açılabilir.
• Uluslararası Rötar Davası: Uluslararası bir uçuşta meydana gelen gecikmeler için Montreal Konvansiyonu uyarınca davacı, uygun bir ülkedeki mahkemede uluslararası dava açabilir.

Tazminat Hesaplaması

• Tazminat miktarı, gecikmenin süresine, yolcunun uğradığı zararın büyüklüğüne ve yolcunun talep ettiği tazminatın türüne göre belirlenir.
• Manevi tazminatlar, genellikle davacının yaşadığı duygusal sıkıntılar ve acı dikkate alınarak belirlenir ve mahkeme tarafından takdir edilir.
• Maddi tazminatlar, belgelenmiş fiili zararlara dayanarak hesaplanır.

Sıkça Sorulan Sorular

Uçak 2 saat rötar yaparsa ne olur?

• İç hat uçuşlarında: 1500 km ve daha kısa mesafeli uçuşlar için 2 saat veya daha fazla rötar durumunda, havayolu şirketi yolculara sıcak ve soğuk içecekler gibi hizmetler sağlamak zorundadır.
• Dış hat uçuşlarında: 2 saat veya daha fazla rötar durumunda hizmet hakkı kapsamında yolculara yiyecek ve içecek hizmetleri verilir

Rötar en fazla ne kadar?

• Yolcu hakları açısından, havayolu şirketlerinin uçuşların en fazla ne kadar süreyle ertelenebileceğine dair bir sınır yoktur. Ancak, 5 saat veya daha fazla rötar durumunda yolculara bilet ücretinin iadesi veya alternatif uçuş seçenekleri sunulması gerekmektedir.

Rötar tazminatı için nereye başvurulur?

• Yolcular, rötar tazminatı talepleri için öncelikle ilgili havayolu şirketine başvurmalıdır. Eğer çözüm sağlanamazsa, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) veya tüketici hakem heyetleri gibi yasal makamlara başvuru yapılabilir.

Uçak kaç saat rötar yaparsa tazminat ödenir?

• İç hat uçuşlarında 5 saat veya daha fazla rötar durumunda yolcular bilet ücretinin iadesini talep edebilir.
• Dış hat uçuşlarında ise rötarın 3 saat veya daha fazla olması durumunda tazminat hakkı doğar.

THY, AJet, Anadolujet, SunExpress, Pegasus Rötar Tazminatı

• Türk Hava Yolları (THY), Anadolujet, SunExpress ve Pegasus gibi havayolu şirketleri için tazminat talepleri, gecikme süresine ve uçuş mesafesine bağlı olarak değişir.
• 1500 km veya daha kısa uçuşlarda 2 saat, 1500-3500 km arası uçuşlarda 3 saat, 3500 km üzeri uçuşlarda 4 saat rötar durumunda tazminat hakkı ortaya çıkar.
• Rötar tazminatı miktarları ise 250-600 Euro arasında değişebilir ve bu miktar, gecikmenin süresine ve uçuşun mesafesine göre belirlenir.

Uçak Rötar Tazminat Hesaplama

• Rötar tazminatı hesaplamasında, uçuş mesafesi ve rötar süresi dikkate alınır. Mesafe ve rötar süresine göre 250-600 Euro arasında tazminat ödenir.

Rötar Tazminat Hakları

• Havayolu şirketlerine göre farklılık gösterse de, temel haklar tüm havayolu şirketleri için benzerdir. Rötar süresine göre yiyecek, içecek, telefon görüşmesi, konaklama ve ulaşım hizmetleri sunulması zorunludur.
• 5 saatten fazla gecikme durumunda yolcular bilet ücretinin iadesini veya alternatif ulaşım talep edebilirler.