İhtiyati Haciz

Ülkemizde, ekonomik ilişkilerin; gelişmesi, birçok yeni türünün ortaya çıkması, uluslararası boyut kazanması, bunun neticesinde alacaklının hakkının elde edilmesindeki yargılama ve takip sürecinin uzaması ve bu süreç içerisinde para değerinin sürekli olarak aşınması, yine alacaklının dava veya takip sonucunda alacağını güvence altına alma düşüncesi sebebiyle, olağan yargılama ve takip prosedüründen farklı bir prosedürün geliştirilmesi ihtiyacı hasıl olmuştur.

İşte alacaklının haklı olarak, alacağını vadesinde ve eksiksiz olarak elde etme, bu anlamda borçlunun gerek yargılama öncesi gerekse yargılama esnasında alacaklının alacağını gereği gibi ifa etmesini teminat altına alma düşüncesi, ihtiyati haciz müessesini ortaya çıkarmıştır.

İhtiyati Haciz Nedir?

Para alacağına ilişkin mevcut ya da başlatılacak bir takibin sonucunun güvence altına alınması için, mahkeme kararıyla borçlunun malvarlığına el konulmasına cevaz veren geçici hukuki korumaya, ihtiyati haciz denir. İhtiyatı haciz, bir para veya teminat alacağının, zamanında ifasının güvence altına alınması amacıyla, kesin haciz aşamasından önce mahkeme kararıyla borçlunun mal varlığına tebligat yapılmadan2 el konulması şeklinde de tanımlanabilir.

İhtiyati Haczin Konusu

HMK’nın 389. maddesine göre ihtiyati tedbir ancak taraflar arasındaki çekişmeye konu olan şey üzerinde icra edilebilir. İİK’nın 257/1. maddesi gereğince ihtiyati haczin konusu para alacağı olduğundan ihtiyati haciz kararının icrası amacıyla borçlunun mal varlığının alacağı karşılayacak orandaki kısmı üzerinde yapılır. Yani haczin icra edildiği şeyle hacze temel olan alacak bağlantılı ve aynı değilken ihtiyati tedbirde tedbire konu olan ve tedbirin icra edildiği şeyler aynıdır.

İhtiyati Haciz Şartları Nelerdir?

Madde başlığı ihtiyati haciz iken 17.7.2003 tarih ve 4949 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikle “‘İhtiyati Haciz” olan madde başlığı “İhtiyati Haciz Şartları” olarak değiştirilmiştir. Aynı şekilde madde içerisinde borç” ifadesi de “para borcu” olarak değiştirilmiştir. Bu şekilde bir yandan ihtiyati haciz müessesinin salt para borçlan için istenebileceği vurgulanmışken. Diğer yandan para borçlarında geçici hukuki koruma tedbiri olarak ihtiyati haciz yoluna başvurulması gerektiği de net olarak ortaya konulmuştur.

Alacaklıya İlişkin Şartlar:

İhtiyati haciz talebine başvuran kişinin öncelikle alacaklı sıfatını haiz olması gerekmektedir. Buna göre, haksız fiilde zarar gören veya kambiyo senetlerinde meşru hamili olması gerekmektedir. Elbette alacaklının medeni haklarını kullanmaya ehli olması şarttır. Eğer küçük veya kısıtlıya sulh mahkemesi tarafından sanat veya mesleğin icrası için izin verilmiş ise bu konuyla alakalı kendileri doğrudan ihtiyati haciz talebinde bulunabilirler. Öte yandan, ihitiyati haczin ardından kesin haciz talebi gerekeceğinden, alacaklının cebri icra yetkisini haiz olması gerekir. Bu nedenle, şarta bağlı alacaklarda ihtiyati haciz istenemez.

Alacağa İlişkin Şartlar:

Alacağa ilişkin en temel koşul, para alacağı olmasıdır. Diğer koşullar ancak alacak para alacağı ise anlam ifade eder ve bu şartla birlikte gerçekIeştiğinde ihtiyati hacze karar verilebilir.

Vadesi Gelmiş Alacaklarda:

Vadesi gelmiş alacaklarda ihtiyati haczin şartları İİK madde 257’de düzenlenmiştir. Buna göre;

• Alacak Rehinle Temin Edilmemiş Olmalıdır: Rehin hakkı, borcun ifa edilmemesi halinde alacaklıya, rehin konusu­nu paraya çevirerek alacağın satım bedelinden tahsili yetkisini veren bir sınırlı aynı haktır. Bu anlamda, rehin hakkı icra ve iflas takiplerine göre alacaklı için çok önemli bir öncelik ve kolaylık sağlamaktadır. Dolayısıyla rehin hakkı, alacağa ilişkin olarak yeterli bir teminat sağlanıldığından, ayrıca geçici hukuki koruma sağlayan ihtiyatı hacze gerek görülmemiştir.

Rehin, sadece asıl borçlu için ihtiyati haciz karan verilmesine engel teşkil eder. Dolayısıyla. alacak rehinle temin edilmiş olsa bile kefiller hak­kında ihtiyatı haciz kararı verilebilir. Ancak kefil teminat olarak rehin gösterilmiş artık kefil için de ihtiyati haciz kararı verilemez.

• Alacağın Vadesi Gelmiş Olmalıdır: Kural olarak sadece vadesi gelmiş yani muaccel olmuş alacaklar için ihtiyati haciz istenebilir. Mahkemeler burada alacağın vadesinin geldiğinin araştırmasını yapmalıdır ve bu araştırma karar vermek için yeterlidir.
• Vadesi Gelmemiş Alacaklarda: İhtiyati haciz istenebilmesi için kural, alacağın vadesinin gelmesidir. Ancak istisnai olarak henüz vadesi gelmemiş alacaklarda da ihtiyati haciz yoluna başvurulabilir. Bunun için İİK 257.maddedeki şartların oluşması gerekmektedir. Eğer gerekli şartların oluştuğu mahkeme nezdinde ispat edilebilirse, ihtiyati haciz kararı verilebilecek ve alacak, muaccel alacak haline gelecektir.

İhtiyati Haciz Talebi Nasıl Yapılır?

İhtiyati haciz talebi, borcun türüne uygun olarak asliye hukuk veya asliye ticaret mahkemesine yapılacak bir dilekçe ile gerçekleştirilir. Alacaklı, alacağını ve ihtiyati haczin gerekliliğini kanıtlamak için mahkemeye delil sunmak zorundadır, bu İcra ve İflas Kanunu’nun 258. maddesinin 1. fıkrasında belirtilmiştir. Mahkeme, karar verirken her iki tarafı dinleme konusunda serbesttir; bu da İcra ve İflas Kanunu’nun 258. maddesinin 2. fıkrasında yer almaktadır. İhtiyati haciz talebi alınırken Ankara Ticaret ve Şirket Avukatı desteği alınması önemlidir.

İhtiyati Haciz Kararı Yerine Getirilmezse Ne Olur?

İhtiyati haciz kararı alındıktan sonra, alacaklının bu kararın uygulanmasını sağlamak için icra dairesine başvurması gerekmektedir. Alacaklı, ihtiyati haciz kararının alındığı tarihten itibaren 10 gün içinde icra dairesine müracaat ederek, bu kararın uygulanmasını talep etmelidir. Eğer bu süre içinde ihtiyati haciz kararı yerine getirilmezse, ihtiyati haciz kararı otomatik olarak iptal olur.

İhtiyati Haciz Kararına Nasıl İtiraz Edilir?

İhtiyati haciz kararına itiraz, karar veren mahkemeye yapılır. İhtiyati haciz kararına yapılan itiraz, bu kararı veren mahkeme tarafından değerlendirilir ve sonuçlandırılır. Mahkeme, yapılan itirazı uygun bulabilir ve bu durumda, ihtiyati haciz kararını değiştirme ya da iptal etme yetkisine sahiptir.

İhtiyati Haciz Ne Zaman Kaldırılır?

İhtiyati haciz talebinde bulunan alacaklı, mahkemenin verdiği ihtiyati haciz kararının uygulanmasını, kararın verildiği tarihten itibaren on gün içinde, kararı veren mahkemenin bulunduğu yargı bölgesindeki ilgili icra dairesine talep etmekle yükümlüdür. Eğer bu süre içerisinde başvuru yapılmazsa, ihtiyati haciz kararı otomatik olarak kaldırılır.

İhtiyati Haciz Kaynaklı Tazminat Davası

Haksız ihtiyati tedbirden veya haksız ihtiyati hacizden dolayı alacaklının sorumlu olabilmesi için, ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz kararının verilmesi yeterli değildir. Bundan başka alınmış olan kararın icra edilmiş olması gerekir. Zira, ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz kararı uygulanmadan, öteki tarafın bundan herhangi bir zarar görmesi mümkün değildir.

İhtiyati Haciz ve İhtiyati Tedbir Arasındaki Farklar Nelerdir?

İhtiyati haciz, yalnız para alacaklarına ilişkin davalarda (veya icra takiplerinde) söz konusu olduğu halde, ihtiyati tedbir kararı, kural olarak paradan başka şeyler (haklar, menkuller, gayrimenkuller) hakkındaki davalarda alınır. ihtiyati tedbirde, dava konusu olan şey için önleyici veya koruyucu nitelikte tedbir alınır. Buna karşılık, ihtiyati hacizde, alacaklıya henüz kesin haciz isteme yetkisinin gelmediği bir dönemde, alacaklının para alacağının zamanında ödenmesi garanti altına alınır.

İhtiyati hacizde; ihtiyaten haczedilen mallar, alacaklının açtığı veya yaptığı (veya açmayı veya yapmayı düşündüğü) bir dava veya icra takibinin konusu değildir. Zira, esas itibariyle davanın veya icra takibinin konusu para alacağıdır. Buna karşın, ihtiyati tedbirde üzerine ihtiyati tedbir konulan. mallar, davacı ve davalı arasında çekişmeli olup davacının açmış olduğu veya ileride açmayı düşündüğü bir davanın konusudur.

İhtiyati tedbirle, dava konusu olan ve kimin olduğu hususunda taraflar arasında çekişme bulunan mallar için koruma tedbiri alınır; ihtiyati hacizde ise, alacaklının bir para alacağının zamanında ödenmesini garanti altına almak için, mahkeme kararı ile borçlunun mallarına (önceden) geçici olarak el konulmasıdır.

Vadesi Gelmemiş Alacak İçin İhtiyati Haciz İstenebilir Mi?

Alacağın güvenliğini sağlamak açısından, vadesi gelmiş alacaklara göre daha büyük bir önem arz etmektedir. Zira, vadesi gelmiş alacaklarda alacaklı alacağını derhal takip edebilirken, vadesi gelmemiş alacaklarda bu hakkı bulunmaktadır. Bu sebeple kötü niyetli borçlu, daha rahat şekilde alacağın tahsilini engelleyici hareketlerde bulunabilir.

Vadesi gelmemiş alacaklarda ihtiyati haciz kararı verilmesi belli bazı şartlara bağlıdır. Buna göre: Borçlunun muayyen bir ikametgahı yoksa, borçlu taahhütlerinden kurtulmak amacı ile mallarını gizlemeğe, kaçırmaya, veya kendisi kaçmağa hazırlanır veya kaçar ya da bu maksatla alacaklının haklarını ihlal eden hileli işlemlerde bulunursa ihtiyati haciz söz konusu olacaktır.

İhtiyati Haciz Tamamlayan Merasim Ne Demektir?

İcra ve İflas Kanunu’nun öngördüğü bu ek prosedüre göre, alacaklı, ihtiyati haczin uygulanmasını takiben ve eğer haciz işlemi alacaklının yokluğunda gerçekleşmişse, haciz tutanağının kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren yedi gün içinde, borçluyu ya haciz ya da iflas yoluyla takip etmek zorundadır. Aynı zamanda, alacaklı bu süre zarfında borçlu aleyhine dava açma hakkına da sahiptir.

İhtiyati Haciz Ne Zaman Kesin Hacze Dönüşür?

Eğer borçlu, kendisine tebliğ edilen ödeme emrine yedi gün içinde itiraz etmezse, bu ödeme emri kesinleşir ve bu durumda, ihtiyati haciz de otomatik olarak kesin hacze dönüşür.

İhtiyati Haciz Kararını Kim Verir?

İhtiyati haciz kararının geçerli olabilmesi için, ihtiyati haciz kararının görevli ve yetkili bir mahkeme tarafından verilmesi gerekir.

İhtiyati Hacze İtiraz Süresi Ne Kadardır?

İhtiyati haciz kararına itiraz, kararın tebliğ edildiği tarihten itibaren yedi gün içinde yapılabilir ve bu süre hak kaybına neden olan bir süredir. Eğer ihtiyati haciz borçlu varken uygulanmışsa, bu yedi günlük süre haczin uygulandığı tarihten itibaren başlar. Ancak, borçlu yokken yapılan ihtiyati hacizlerde bu süre, haciz tutanağının borçluya tebliğ edildiği tarihinden itibaren başlar.

Taşınmaz Üzerindeki İhtiyati Haciz Ne Zaman Düşer?

Taşınmaz üzerindeki ihtiyati haciz, kararı veren mahkemeye itiraz ederek kaldırılabilir. Şayet bu mahkeme kaldırmazsa anılan karar Bölge Adliye Mahkemesi nezdinde de itiraz edilerek kaldırılabilir. Her halükarda alacaklı, 10 gün içerisinde esas takibe geçmezse ihtiyati haciz kalkar.

İhtiyati Haciz Hangi Mahkemeden İstenir?

İhtiyati haciz kararı vermede yetkili mahkeme, borcun kaynağının niteliğine göre belirlenir. Borcun kaynağına bağlı olarak, yetkili icra dairesinin bulunduğu yer mahkemenin yargı yetkisi açısından belirleyici olur. Örneğin, eğer takibe konu olan borç, bir para alacağına dayanıyorsa, bu durumda görevli mahkeme genellikle asliye hukuk mahkemesi veya asliye ticaret mahkemesi olarak belirlenir. Bu ayrım, borcun niteliğine ve özelliklerine göre yapılır. Asliye hukuk mahkemesi, genel hukuki meseleler için yetkilidir, oysa asliye ticaret mahkemesi, ticari ilişkilerden doğan alacak davaları gibi özel ticari hukuk meseleleri için yetkilendirilmiştir. Bu nedenle, borcun kaynağının ve niteliğinin belirlenmesi, hangi mahkemenin yetkili olduğunu anlamada kritik bir öneme sahiptir.

İhtiyati Haciz Teminatı Nereye Yatırılır?

Teminat genellikle alacaklının asıl alacağının %10 ile %30 arasında bir miktarı olarak belirlenir ve mahkeme veznesine yatırılır. İhtiyati haciz teminat iade talebi örneği için tıklayınız.