İşsizlik Maaşı Nedir? Şartları, Hesaplama ve Başvurusu

İşsizlik maaşı nedir, şartları nelerdir ve nasıl hesaplanır? Soruları son günlerde işsizlik oranının artmasıyla tarafımıza sıklıkla sorulmaktadır. Ülkemizde çalışabilecek durumda ve istekte olmasına rağmen kendi isteği dışında işsiz kalan sigortalılara, kısa bir süreliğine de olsa, en azından yeni bir iş buluncaya kadar, işsizlik maaşı ödenmektedir. Pasif istihdam kapsamında olan bu maaşın yapılması, aynı zamanda sosyal devlet anlayışının da bir gereğidir. Ülkemizde işsizlik maaşının yasal düzenlemesi 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunuyla yapılmış olup, bu Kanunla pasif istihdam politikası olan işsizlik maaşı yanında, aktif istihdam politikalarına yönelik yeni iş edindirme, kısa çalışma maaşı, ücret garanti fonu gibi hususlar da düzenlenmiştir. Bu yazımızda işsizlik sigortası, yararlanma şartları, işsizlik maaşının miktarı, ödenme süresi ve kesilmesi konuları açıklanmaya çalışılacaktır.

İşsizlik Maaşı Nedir?

İşsizlik maaşı, işsizlik riskine karşı sigortalıya ekonomik bir güvence sağlayan sigorta kolu olarak değerlendirilmektedir. İşsizlik maaşı ile devlet, her sigortalı adına prim ödeme yükümlülüğü altına girmiştir. 2013 yılı TUİK verilerine göre Ülkemizde işsizlik oranı %9,7’dir. İşsizlik maaşı, sigortalı işsizlere Yasada belirtilen sürede ve miktarda yapılan parasal ödemeyi ifade etmektedir.

İşsizlik maaşı, ancak geçici bir müddet verilecektir. Oysa Türkiye’de işsizlik sorunu geçici bir nitelik taşımamaktadır. Sigortalı işsizler maaş tükendiğinde eski durumlarına dönecektir. Buna karşı yeterli mali kaynak bulunsa bile bulunan kaynağın işsiz kitlelere geçici olarak dağıtılması yerine, istihdamı arttırıcı yatırımlara yönlendirilmesi daha yerinde olacaktır. Zaten kıdem tazminatı gibi ikame edici bir mekanizma varken kaynakların işsizlik sigortası gibi pasif bir sisteme yönlendirilmesi tereddütle karşılanmalı, onun yerine mevcut kıdem tazminatı kurumu daha rasyonel hale getirilmeye çalışılmalıdır.

Bu çalışmamızda, işsizlik maaşına hak kazanma şartları, işsizlik maaşının miktarı, ödenme süresi ve kesilmesi konuları açıklanacaktır.

İşsizlik Nedir?

Çalışma gücünde ve arzusunda olan cari ücretten çalışmaya razı olup da iş bulamayan iş gücünün varlığına işsizlik denilmektedir. İşsizlik sigortası, işsizlik riskine karşı sigortalıya ekonomik bir güvence sağlayan sigorta kolu olarak değerlendirilebilir. İşsizlik sigortası aslen bir sosyal sigorta kolu olmasına rağmen sosyal güvenlik kanunları ile değil, ayrı bir Kanun olan 4447 sayılı Kanunla düzenlenmiştir. İşsizlik sigortasını düzenleyen 4447 sayılı Kanuna göre işsizlik sigortası, “bir işyerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, herhangi bir kasıt ve kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalılara işsiz kalmaları nedeniyle uğradıkları gelir kaybını belli süre ve ölçüde karşılayan, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren zorunlu sigorta olarak tanımlanmıştır.

İşsizlik Maaşına Hak Kazanma Şartları Nelerdir? 

İşsizlik sigortasından işsizlik maaşına hak kazanma şartları 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 51’inci maddesinde düzenlenmiştir. İşsizlik Sigortası Kanununun 51’inci maddesinde, “Bu Kanun uyarınca sigortalı sayılanlardan hizmet akitleri aşağıda belirtilen hallerden birisine dayalı olarak sona erenler, Kuruma süresi içinde şahsen başvurarak yeni bir iş almaya hazır olduklarını kaydettirmeleri ve bu Kanunda yer alan prim ödeme koşullarını sağlamış olmaları kaydıyla işsizlik maaşı almaya hak kazanırlar.” hükmü yer almaktadır. İşsizlik maaşı, sigortalı işsizlere Kanunda belirtilen sürede ve tutarlarda yapılan parasal ödemeyi ifade etmektedir. İşsizlik maaşı iş ilişkisinin sona erdiği her durumda ödenmez; işten ayrılan her sigortalı için ödenmez.

Buna göre:

İş akdinin işveren tarafından;

• Fesih bildiriminde bulunarak sona erdirilmesi,
• İşçinin sağlık sorunları nedeniyle sonlandırılması,
• İşyerinde işçiyi bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan bir zorlayıcı sebebin ortaya çıkması nedeniyle sonlandırılması,

İş akdinin işçi tarafından;

• İş veya işyerinden kaynaklı bir sağlık sorunu nedeniyle feshedilmesi,
• İşverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan halleri nedeniyle feshedilmesi,
• İşin bir haftadan fazla süre ile yapılmasını engelleyici zorlayıcı bir sebep nedeniyle sonlandırılması,

Hizmet akdinin belirli süreli olması halinde, bu sürenin bitimi nedeniyle işsiz kalma,

İşyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması veya kapatılması, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkarılmış olma,

hallerinde işsizlik maaşına hak kazanılmaktadır.

Yukarıda sayılan haller dışında, işçinin kendi isteğiyle işten ayrılması veya işçinin ahlak iyiniyet kurallarına uymaması nedeniyle işveren tarafından işten çıkarılması durumunda işsizlik maaşı ödenmemektedir.

İşsizlik maaşı alabilmek için en az 600 gün işsizlik sigortası primi ödenmiş olması ve hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 günlük sürede prim ödeyerek sürekli çalışmış olması gerekmektedir. Ayrıca hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde başvuru yapılması gerekmektedir.

Genel olarak baktığımız zaman, işsizlik sigortası fonundan yararlanabilmek için işverene ve işçiye belirli sorumluluklar düşmektedir. İşverenlerin yasal süre içerisinde işten ayrılma bildirgesi düzenleyerek, hem Türkiye İş Kurumuna hem de sigortalıya vermesi gerekmektedir. Sigortalı işçinin ise; işveren tarafından düzenlenerek kendisine verilen işten ayrılma bildirgesi ile yasal süre içerisinde Kuruma başvurması gerekmektedir. Çünkü işsizlik sigortasından yararlanma şartlarından biri olan Türkiye İş Kurumuna başvuru yapılmaz ise sigortalı, işsizlik sigortasından yararlanamaz.

İşsizlik Maaşı Miktarı Ne Kadardır? 

Günlük işsizlik maaşı, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkıdır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik maaşı miktarı, 4857 sayılı İş Kanununun 39’uncu maddesine göre on altı yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçemez.

Örnek-1: Son dört aylık ödenen primlerinin ortalaması 1000 TL üzerinden bildirilen kişiye 396.96 TL aylık işsizlik maaşı verilecektir.

2024 İşsizlik Maaşı Hesaplamaları

Not: Günlük brüt kazanç 666,75 TL olarak hesaplanmıştır. %40 işsizlik maaşı hesaplanmış ve asgari ücretin %80’ini geçmeyecek şekilde sınırlandırılmıştır.

İşsizlik Maaşı Ödeme Süresi

İşsizlik maaşının ne kadar süre ile ödeneceği, prim ödeme gün sayılarıyla orantılı olarak, 4447 sayılı Kanunun 50’nci maddesinde ayrı ayrı belirtilmiştir. Buna göre;

Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan, son üç yıl içinde;

1. 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,
2. 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,
3. 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün

süreyle işsizlik maaşı verilmektedir.

İşsizlik maaşı her ayın sonunda aylık olarak sigortalı işsizin kendisine ödenmektedir.

Örnek-2: Son dört aylık ödenen prim ortalaması 1100 TL olan son 3 yıl içinde 912 gün sigorta bildirimi olan kişiye hizmet akdinin feshinden sonra 30 gün içinde İŞKUR’a başvurması halinde 8 ay süreyle aylık 436.66 TL işsizlik maaşı verilecektir.

İşsizlik Maaşı Hangi Durumlarda Kesilmektedir?

İşsizlik maaşı ödenmesinde hak düşürücü nedenler 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 52’nci maddesinde düzenlenmiştir. İşsizlik maaşı almakta iken;

1. Kurumca teklif edilen mesleklerine uygun ve son çalıştıkları işin ücret ve çalışma koşullarına yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alanı sınırları içinde bir işi haklı bir nedene dayanmaksızın reddeden,
2. İşsizlik maaşı aldığı sürede gelir getirici bir işte çalıştığı veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı aldığı tespit edilen,
3. Kurum tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden göstermeden reddeden veya kabul etmesine karşın devam etmeyen,
4. Haklı bir nedene dayanmaksızın Kurum tarafından yapılan çağrıları zamanında cevaplamayan, istenilen bilgileri ve belgeleri öngörülen süre içinde vermeyen,

sigortalı işsizlerin işsizlik maaşları kesilir. İşsizlik maaşının kesilme gerekçesinin ortadan kalkması halinde, işsizlik maaşı ödenmesine yeniden başlanır. Şu kadarki bu suretle yapılacak ödemenin süresi başlangıçta belirlenmiş olan toplam hak sahipliği süresinin sonunu geçemez.

İşsizlik Maaşı Başvurusu Nasıl Yapılır?

İşsizlik maaşına başvurular Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) şubeleri aracılığıyla yapılabileceği gibi, İŞKUR’un resmi internet sitesinden veya e-Devlet üzerinden de gerçekleştirilebilir.

İşsizlik maaşı başvurusunun yapılabilmesi için iş sözleşmesinin feshinden itibaren 30 gün içinde başvuruda bulunulması gerekmektedir. Bu sürede başvuruda bulunulmadığında geçerli mücbir sebepler dışında kalan her gün, alınacak maaş süresinden düşülmektedir. Mücbir sebepler (örneğin hastalık, kaza, doğal afet) mevcutsa başvuru süresi uzatılabilir ve kişinin işsizlik maaşı süresi etkilenmez. Başvuru süreci hem yüz yüze İŞKUR’a gidilerek hem de çevrimiçi olarak e-Devlet ya da İŞKUR’un internet sitesi aracılığıyla kolayca tamamlanabilmektedir.

 İşsizlik Maaşının Kanunu Dayanağı

4447 sayılı Kanunun 51’inci maddesinde, “Bu Kanun uyarınca sigortalı sayılanlardan hizmet akitleri aşağıda belirtilen hallerden birisine dayalı olarak sona erenler, Kuruma süresi içinde şahsen başvurarak yeni bir iş almaya hazır olduklarını kaydettirmeleri ve bu Kanunda yer alan prim ödeme koşullarını sağlamış olmaları kaydıyla işsizlik ödeneği,almaya hak kazanırlar.” hükmü yer almaktadır. İşsizlik ödeneği,, sigortalı işsizlere Kanunda belirtilen sürede ve tutarlarda yapılan parasal ödemeyi ifade etmektedir. EYT hakkında detaylı bilgi için tıklayınız: https://ayboga.av.tr/eyt-guncel-2024/

İşsizlik Sigortasının ve Fonunun asıl kuruluş amacı, işsizlik ödeneği, ödemek iken yararlanma şartlarının ağır olmasından bu ödemeler layıkıyla yapılamamakta, yapılanlar da kısa süreli ve düşük meblağlar üzerinden olmaktadır. İşsizlik ödeneği, alabilme şartlarının yeniden gözden geçirilerek faydalananların kapsamını artıracak şekilde bir düzenleme yapılması gerektiği düşünülmektedir.

İşsizlik ödeneği, alan kişi, işsizlik ödeneği, aldığı sürede hizmet akdine dayalı olarak sigortalı çalışması halinde işsizlik ödeneği, kesilecektir. Sigortalı olduğu sürede işsizlik maaşı ödenmişse, yasal faiziyle birlikte geri alınacağı unutulmamalıdır.

Sıkça Sorulan Sorular (İşsizlik Maaşı)

2 Yıl Çalışan Kaç Ay İşsizlik Maaşı Alır?

İşsizlik maaşı süresi, kişinin son üç yıl içinde sigortalı olarak çalıştığı gün sayısına göre belirlenir. 2 yıl (720 gün) çalışan bir kişi, işsizlik maaşı almaya hak kazandığında, toplamda 240 gün (8 ay) işsizlik maaşı alabilir. Bu süre, kişinin son 120 gün sürekli çalışmış olması ve hizmet akdinin kanunda belirtilen nedenlerle sona ermiş olması koşuluyla geçerlidir.

Kimler İşsizlik Maaşı Alabilir, Ne Kadar Maaş Alır?

İşsizlik maaşı alabilmek için belirli koşulları taşıyan kişiler, maaş almaya hak kazanır. Bunlar:

• Son 3 yılda en az 600 gün sigortalı çalışmış ve işsizlik sigortası primi ödemiş olmak,
• İşten ayrılmadan önceki son 120 gün boyunca kesintisiz çalışmış olmak,
• Kendi isteği veya kusuru dışında işini kaybetmiş olmak.

İşsizlik maaşı miktarı ise, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük brüt kazancının %40’ı olarak belirlenir. Bu maaş miktarı, 2024 yılı itibarıyla brüt asgari ücretin %80’ini geçemez.

İşsizlik Ödeneği Almak İçin Ne Yapmak Gerekir?

İşsizlik maaşı almak isteyen kişinin, işten ayrıldığı tarihten itibaren 30 gün içinde İŞKUR’a başvuruda bulunması gerekmektedir. Başvurular, İŞKUR’un resmi web sitesi, e-Devlet veya İŞKUR şubelerinden yapılabilir. Başvuru sırasında işsizlik ödeneği için gerekli belgeler sağlanmalı ve iş aramaya hazır olunduğu bildirilmelidir. 30 gün içinde başvuruda bulunulmazsa, mücbir bir sebep olmadığı sürece gecikilen her gün işsizlik maaşı alınabilecek süreden düşülmektedir.

Askerlik Sebebiyle İşten Ayrılan Kişi İşsizlik Ödeneği Alabilir Mi?

Muvazzaf askerlik görevi nedeniyle işten ayrılan bir kişi işsizlik ödeneği, alamamaktadır. Ancak kanunun sağladığı diğer imkanlardan yararlanabilmektedir. Askerlik Sebebiyle İşten Ayrılan İşçinin Hakları isimli makalemizi okuyabilirsiniz.

600 Gün İşsizlik Ödeneği Ne Kadar?

İşsizlik ödeneği, işini kaybeden ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’ndaki şartlara uyan sigortalı çalışanlara, geçici maddi destek sağlamak amacıyla ödenir. İşsizlik ödeneği, işsiz kaldığı dönemde kişinin hayatını sürdürebilmesi için bir hak olup, belirli koşulları yerine getiren kişiler tarafından alınabilir. Bu maaşı alabilmek için işsiz kalmadan önce sigortalı çalışmak ve kanunda belirtilen diğer şartları sağlamak gereklidir. İşsizlik ödeneği, damga vergisi dışında herhangi bir kesintiye tabi tutulmaz.

600 gün sigortalı çalışması bulunan bir kişi, toplamda 6 ay (180 gün) işsizlik ödeneği, alabilir. İşsizlik ödeneği, hesaplanırken, kişinin işten ayrılmadan önceki son 4 aylık SGK brüt kazancı esas alınır. Bu kazançlar toplanarak, son dört aydaki gün sayısına bölünür ve çıkan sonucun %40’ı işsizlik ödeneği, olarak ödenir. Ödenecek işsizlik ödeneği, miktarı, brüt asgari ücretin %80’i ile sınırlıdır ve bu miktarı geçemez.