Memura Verilebilecek Disiplin Cezaları 2024

İdare hukukunda disiplin, idare ile birey arasındaki görev ilişkisinde bireyin statüsünden kaynaklanır ve göreviyle ilgili hatırlatma, bilgi verme, eğitme, düzenleme şeklinde yapıcı bir disiplin anlayışı ile onun kurum kurallarına uymasını sağlar. İdari soruşturma kapsamında Memura Verilebilecek Disiplin Cezaları oldukça çeşitlidir. Tüm yönleriyle ele aldığımız yazımızda detayları inceleyebilirsiniz.

Devlet Memurları Kanunu’nun ikinci bölümünde memurlara çeşitli yükümlülükler getirilmiştir. Bu yükümlülüklere uyulmaması veya kurum içi düzeni bozucu kusurlu fiil veya davranışlar içine girilmesi, disiplin suçunu oluşturur.

Devlet Memurları Kanunu- DMK’daki disiplin suç ve cezaları, 124. madde ve devamında düzenlenmektedir. Bununla beraber kamu kurum ve kuruluşlarının, kendi kurum yapılarına özgü özel kanunları olabilmektedir. Ancak özel kanunlarda konuyla ilgili hüküm bulunmaması halinde Devlet Memurları Kanunu- DMK’ya atıf yapılmaktadır. Bu anlamda memur disiplini konusunda temel kanun, 657 sayılı DMK olup farklı meslek gruplarının ihtiyaçları dâhilinde kendilerine özel mesleki disiplin kanunları da bulunmaktadır. Memur disiplin hukukunda, çoğunlukla idareye tanınan geniş takdir yetkileri bulunmaktadır. Kanun’un 125. maddesinde yer alan “ağırlık olarak benzer nitelikte eylemlerin aynı türden disiplin cezası verilebileceği” düzenlemesi, bu hususu somut bir şekilde göstermektedir.

Devlet Memuruna Verilebilecek Disiplin Cezaları Nelerdir?

Devlet Memurları Kanunu – DMK’nın 124. maddesine göre, “Kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak amacı ile kanunların, Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin ve yönetmeliklerin devlet memuru olarak emrettiği ödevleri yurt içinde veya dışında yerine getirmeyenlere, uyulmasını zorunlu kıldığı hususları yapmayanlara, yasakladığı işleri yapanlara durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre 125 inci maddede sıralanan disiplin cezalarından birisi verilir.”

Disiplin cezaları, kurum içi düzenin bozulması tehdidi, kamu statüsünün korunması amacı veya doğrudan bozulması durumunda, eylemin ağırlığına göre ortaya çıkar ve uygulanır. Uyarma, kınama gibi cezalar daha çok önleyici işleve sahipken; aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması gibi cezalar ise cezalandırma yönü daha ağır basan cezalardır. Kuşkusuz bu cezalardan en ağır olanı meslekten çıkarmadır.

Devlet Memurları Kanunu’nda Düzenlenen Disiplin Cezası Türleri

Devlet Memurları Kanunu – DMK’da düzenlenen disiplin cezaları: Uyarma, Kınama, Aylıktan Kesme, Kademe İlerlemesinin Durdurulması ve Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezasıdır. DMK kapsamındaki disiplin cezaları aşağıda detaylı şekilde açıklanmıştır.

Memur Uyarma Disiplin Cezası Nedir?

Devlet Memurları Kanunu- DMK’nın 135. maddesine göre uyarma, yaptırımlar arasında ilk sırada yer alan, hafif derecede kabul edilen bir disiplin yaptırımıdır. Disiplin amiri tarafından, yaptığı eylem veya davranışın yanlış olduğu ve bir daha tekrarlamaması, daha dikkatli olması konusunda ilgili memura yazılı olarak verilir. Uyarma cezasına neden olan fiil hallerden bazıları, “Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kayıtsızlık göstermek veya düzensiz davranmak”, “Özürsüz veya izinsiz olarak göreve geç gelmek, erken ayrılmak, görev mahallini terk etmek”, “Kurumca belirlenen tasarruf önlemlerine riayet etmemek”, “Usulsüz müracaat veya şikâyette bulunmak”tır”. Uyarma cezasına neden olan fiilin öğrenildiği tarihten itibaren, disiplin amirleri tarafından bir ay içinde disiplin soruşturmasına başlanılması gerekmektedir. Aksi takdirde bu yetki zaman aşımına uğramaktadır. Memurun, uyarı cezasına karşı disiplin kuruluna itiraz ve idari yargı yoluna başvuru hakkı bulunmaktadır.

Memur Kınama Disiplin Cezası Nedir?

Devlet Memurları Kanunu- DMK’ya göre kınama, amiri tarafından memura, görevinde ve hareketlerinde kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir. Bu ceza tipinde, uyarmaya neden olan hareketlere nazaran daha belirgin bir kusur durumu söz konusudur. Kınama cezasına neden olan fiil ve hallerden bazıları, “Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımından kusurlu davranmak”, “Eşlerinin, reşit olmayan veya mahcur olan çocuklarının kazanç getiren sürekli faaliyetlerini belirlenen sürede kurumuna bildirmemek”, “Görev sırasında amire hal ve hareketi ile saygısız davranmak”tır.

Bu ceza da disiplin amiri tarafından verilir. Soruşturmaya başlama süresi ve derhal uygulanması açısından uyarmayla aynı niteliktedir. Uyarma cezasında olduğu gibi, kınama cezasına neden olan fiilin öğrenildiği tarihten itibaren, disiplin amirleri tarafından bir ay içinde disiplin soruşturmasına başlanılması gerekmektedir. Aksi takdirde bu yetki zaman aşımına uğramaktadır. Memurun, kınama cezasına karşı disiplin kuruluna itiraz ve idari yargı yoluna başvuru hakkı bulunmaktadır.

Memur Aylıktan Kesme Disiplin Cezası Nedir?

Devlet Memurları Kanunu-  DMK’nın 125. maddesine göre aylıktan kesme, memurun brüt aylığından 1/30 ile 1/8 oranları arasında kesinti yapılmasıdır. Aylıktan kesme cezası, uyarma ve kınama cezalarına nazaran daha ağır ve maddi bir yaptırımdır. Aylıktan kesme cezasına neden olan fiil ve hallerden bazıları, “Kasıtlı olarak; verilen emir ve görevleri tam ve zamanında yapmamak, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasları yerine getirmemek, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçleri korumamak, bakımını yapmamak, hor kullanmak”, “Özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemek, Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzerlerini özel menfaat sağlamak için kullanmaktır.

Aylıktan kesme cezası da uyarma ve kınama cezaları gibi disiplin amirleri tarafından re’sen verilebilmektedir. Bu tür bir ceza, memuru etkilemenin yanı sıra ekonomik olarak ailesini de etkilemektedir. Bu açıdan, ceza tespit edilirken aylıktan kesme oranı konusundaki takdir yetkisi, ölçülülük ilkesi, fiilin ağırlığı, memurun sicili veya başka hafifletici haller gibi unsurlar önemle göz önünde bulundurulmalıdır.

Memur Kademe İlerlemesinin Durdurulması Disiplin Cezası Nedir?

Devlet Memurları Kanunu- DMK’nın 125. maddesine göre kademe ilerlemesinin durdurulması, “Fiilin ağırlık derecesine göre memurun, bulunduğu kademede ilerlemesinin 1-3 yıl arasında durdurulmasıdır”. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına neden olan fiil ve hallerden bazıları, “Göreve sarhoş gelmek, görev yerinde alkollü içki içmek, “Özürsüz ve kesintisiz 3–9 gün göreve gelmemek”, “Görevi ile ilgili olarak her ne şekilde olursa olsun çıkar sağlamak”tır. Ceza, ilgili memurun bağlı bulunduğu kurumun bu yöndeki disiplin kurulu kararından sonra, atamaya yetkili amirce verilir. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasında, soruşturma dosyası, karar için 15 gün içerisinde kurum disiplin kuruluna verilir. Kurul, 30 gün içinde soruşturma evrakına bakarak karar verir.

Disiplin suçu oluşturan eylemin ağırlık derecesine göre memurun, bulunduğu kademesinde ilerlemesi 1 ila 3 yıl durdurulmaktadır. Devlet Memurları Kanunu- DMK’nın . maddesi uyarınca, memurunun kademe ilerlemesi için bulunduğu kademede en az bir yıl çalışmış olması gerekmektedir. Ayrıca aynı yıl içerisinde olumlu sicil alması ve bulunduğu derecede ilerleme olanağının olduğu bir kademenin de bulunması gerekmektedir. Söz konusu ceza verilirse memura kademe ilerlemesi yapılabilecek durum olsa dahi memur, kademe ilerlemesi yapamaz. Bulunduğu kademede 1 ila 3 yıl arasında kalır. Bu ceza türü, memuru bu anlamda hem maddi hem de manevi yönden etkilemektedir.

Danıştay 8. Dairesi, 16.11.2005 T., 2004/3135 E., 2005/4668, K. sayılı kararında, “Davaya konu olan işlemde, memurun kademe ilerlemesinin kaç yıl durdurulduğunun belirtilmemesi durumunda, asgari süre olan bir yıl anlaşılması” denilerek memurun lehine uygulama yapılması gereğini belirtmiştir. Danıştay içtihatları, disiplin kurullarının verdikleri kademe ilerlemesinin durdurulması cezalarında, süreyi de net bir şekilde belirtmeleri gerektiği yönündedir.

Devlet Memurluğundan Çıkarma Disiplin Cezası Nedir?

 Devlet Memurları Kanunu- DMK’ya göre devlet memurluğundan çıkarma, “bir daha Devlet memurluğuna alınmamak üzere memurluktan çıkarılmasıdır.” Devlet memurluğundan çıkarma ile memurluk statüsü sona ermektedir. Kanunun 98. maddesine göre, memurluktan çekilme ya da çekilmiş sayılma, isteğe bağlı emekli olma durumlarında da memurluk statüsü sona ermektedir ancak bu durumlarda tekrar bu statüye dönmek mümkün iken devlet memurluğundan çıkarılma cezasında bu mümkün değildir.

Uygulamaya bakıldığında memurluktan çıkarılma cezası, genelde ceza mahkemeleri tarafından verilmiş olan mahkûmiyet kararları nedeniyle verilmektedir. Bunun için, yetkili ve görevli mahkeme tarafından bir yıldan fazla ceza verilmesi ve bu mahkûmiyet kararının kesinleşmiş olması gerekmektedir. Devlet memurluğundan çıkarma cezası, amirlerin bu yöndeki istekleri doğrultusunda, memurun bağlı olduğu kurumun yüksek disiplin kurulu kararıyla verilmektedir. Hakkında memurluktan çıkarılma cezası istenen memur, özlük dosyası hariç olmak üzere, soruşturma evraklarını inceleme, tanık dinletme, disiplin kurulunun huzurunda sözlü ya da yazılı, isterse vekili yoluyla savunma yapma haklarına sahiptir.

Devlet memurluğundan çıkarma cezasına neden olan eylemlerden bazıları, “İdeolojik veya siyasi amaçlarla kurumların huzur, sükun ve çalışma düzenini bozmak, boykot, işgal, kamu hizmetlerinin yürütülmesini engelleme, işi yavaşlatma ve grev gibi eylemlere katılmak veya bu amaçlarla toplu olarak göreve gelmemek, bunları tahrik ve teşvik etmek veya yardımda bulunmak”, “Yasaklanmış her türlü yayını veya siyasi veya ideolojik amaçlı bildiri, afiş, pankart, bant ve benzerlerini basmak, çoğaltmak, dağıtmak veya bunları kurumların herhangi bir yerine asmak veya teşhir etmek”, “Siyasi partiye girmek”, “Özürsüz olarak bir yılda toplam 20 gün göreve gelmemek”tir.

Memur Disiplin Cezalarının Silinmesi ve Düşmesi

Devlet Memurları Kanunu- DMK’nın 109. maddesine göre, idari organlarca, kurum bünyesinde çalışan her bir memur için özlük dosyası tutulur. Bu dosyada memurun mesleki bilgileri, hakkında yapılan incelemeler, soruşturma raporları, ödül ve başarı durumları, disiplin cezaları gibi belgeler yer alır. Bu dosyada yer alan belgeler, memur hakkında uygulanacak kademe ilerlemelerinde, derece yükselmelerinde, emeklilik şartları gibi işlemlerde göz önünde bulundurulur.

657 sayılı kanun uyarınca, bu dosyada bulunan disiplin cezaları, bazı şartların gerçekleşmesi, memurun da talebi sonucunda ya da cezanın affı nedeniyle özlük dosyasından silinebilmektedir. 657 sayılı kanunun 133. maddesi uyarınca, “devlet memurluğundan çıkarma cezası” dışında disiplin cezası alan bir memur, “Uyarma ve kınama cezalarının uygulanmasından 5 sene, Aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezaların uygulanmasından 10 sene sonra atamaya yetkili amire, görevden ayrıldıysa, bağlı olduğu kuruma başvurarak, verilmiş olan cezalarının silinmesini isteyebilir.”

DMK’nın133. maddesine göre, memurun ilgili süreler içindeki davranışları, idari makamlarca isteğini haklı kılacak nitelikte görülürse isteğinin yerine getirilmesine, atamaya yetkili amir tarafından karar verilir ve bu karar özlük dosyasına işlenir. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının özlük dosyasından çıkarılmasında ise öncelikle disiplin kurulunun mütalaası alınır. Görüldüğü üzere hakkında disiplin cezası uygulanan memur, kanunda belirlenmiş süreleri geçirdikten sonra, almış olduğu cezanın özlük dosyasından silinmesini talep edebilir. Bu noktada kanun tarafından idareye takdir yetkisi verilmiştir. İdarenin, takdir yetkisini mümkün olduğunca memurdan yana, onu çalışmaya teşvik edici, kurumdaki huzuru temin edici şekilde vermesi gerektiği düşünülmektedir.

Memur Disiplin Cezalarında Zamanaşımı Süresi

Zaman aşımı, disiplin cezasının düşme nedenlerinden biridir. Disiplin cezasını gerektiren bir eylemde bulunan memurla ilgili, bu eylemin disiplin makamlarınca öğrenildiği tarihten itibaren, soruşturmaya veya cezaya ilişkin zaman aşımı süreleri söz konusu olabilmektedir. Disiplin suç ve cezalarında, zaman aşımı müessesesinin gelmesinin başlıca nedeni, hukuki güvenlik ilkesi doğrultusunda, soruşturma geçiren memurların, dosyanın sürüncemede kalmasından dolayı uzun süre baskı altında çalışmalarını engellemektir. Disiplin hukukunda, suçun işlenmesinden sonra soruşturma açılması için belirlenen sürenin geçmesi ile oluşan zaman aşımına “soruşturma zamanaşımı”; suçun işlenmesinden sonra belirlenen süreler içinde soruşturma açılmakla beraber, ceza verilmesi için belirlenen sürelerin geçmesi ile oluşan zaman aşımına “ceza zamanaşımı” denmektedir. Zaman aşımı süreleri yukarıda belirtilmiştir.

Devlet Memurları Kanunu- DMK’nın 127. Maddesine göre, uyarma ve kınama cezalarında olduğu gibi, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektiren fiil ve hallerin işlendiğinin idarece öğrenildiği tarihten itibaren, bir ay içinde disiplin soruşturmasına başlanmadığı, 2 yıl içinde ceza verilmediği takdirde ceza verme yetkisi zaman aşımına uğrar.

Danıştay 12. Dairesi vermiş olduğu bir kararda; sadece inceleme raporuna dayanılarak idarenin ceza verme yetkisinin zaman aşımına uğramasından sonra, disiplin cezası verilemeyeceğini belirtmiştir. Şu durumda zaman aşımının başlangıcı, inceleme raporunun tesis edildiği tarih değil olayın vuku bulduğu tarihin disiplin makamlarınca öğrenildiği tarih esas alınarak belirlenir.

Memur Disiplin Affı Nedir? 2024 Disiplin Affı Çıktı Mı?

Af kavramı, devletlerin ve çoğunlukla siyasi iktidarların etken olduğu yasama organınca alınan; devletin, suçluyu cezalandırma yetkisinden kısmen ya da tamamen vazgeçmesi halidir. Affın çıkma şekli önem taşımaktadır.

Genel af, cezaları tüm sonuçları ile birlikte ortadan kaldırır. Genel af kapsamına disiplin cezaları da alınırsa af, disiplin cezalarını da kapsar. Sadece disiplin cezalarına yönelik çıkarılan aflar ise özel af niteliğindedir. Devlet memurlarına yönelik disiplin afları, disiplin cezalarının affına yönelik kanunlar ile düzenlenmektedir. Disiplin aflarının temelinde, kamu görevlisine, göreviyle ilgili bir şans daha verme düşüncesi yatmaktadır. Ceza hukukundaki suç ve cezalarda olduğu gibi, disiplin affının kapsamının ne olacağı ve hangi zaman diliminde işlenen disiplin suçlarıyla ilgili olacağı, af kanununun içeriğinde belirtilir.

Örneğin, 5525 sayılı Disiplin Affı Kanunu’na göre, disiplin cezası affedilen kişilerin müracaatı aranmaksızın disiplin cezalarının hükümsüz kalacağı, sicil kayıtlarının silineceği, bu cezalara ilişkin açılmış olan davalarda ise davacının aksi yönde talebi bulunmuyorsa, yargı organının, karar verilmesine yer olmadığı kararı vereceği hüküm altına alınmıştır.

Memur Disiplin Cezasına Karşı İtiraz Yolu

Memurun almış olduğu disiplin cezasına karşı itiraz yolu, uluslararası mevzuat, Anayasa ve memurluk teminatı, adil yargılanma hakkı, hak arama hakkı, savunma hakkı, hukuk devleti ilkesi açısından değerlendirildiğinde, son derece yerinde bir haktır. Zira cezanın, hafif ya da ağır olması bir yana, memurun meslek hayatı yani geleceği etkilenmektedir. Anayasa’nın 40. maddesine göre, disiplin cezası alan memura, cezaya ilişkin kanun yolları ve sürelerinin bildirilmesi gerekmektedir.

Devlet Memurları Kanunu- DMK’nın 135. maddesine göre, verilen disiplin cezasına karşın, memur tarafından usulüne göre süresi içinde yapılacak itiraz, ilgili disiplin kurulu veya yüksek disiplin kurulu tarafından ya kabul edilir ya da reddedilir. İdarenin itiraza cevap vermemesi zımni red olarak düşünülebilir. Kabul edilirse cezayı veren disiplin amiri, kararı yeniden değerlendirerek vermiş olduğu cezayı hafifletebilir ya da tamamen ortadan kaldırabilir. Ancak aleyhe düzeltme yasağı, ceza hukuku gibi disiplin hukuku alanında da mevcudiyetini koruduğundan, daha ağır bir cezaya hükmedemez.

Memur tarafından 7 gün içinde yapılan itiraz reddedilirse ceza kesinleşir. Kesinleşen cezaya karşı, idari yargıda 60 gün içinde dava açılabilir. Disiplin cezalarına yönelik itiraz idare hukukunda kendine özgü bir itiraz türüdür. Görüldüğü üzere itiraz merci, verilen kararı hafifletebilir ya da tamamen kaldırabilir. Kararı ağırlaştırabilme yetkisi ise tanınmamıştır. Disiplin hukukuna ilişkin düzenlemeler içeren özel kanunlarda da benzer düzenleme yer almaktadır. Memurun, itirazı neticesinde daha ağır bir ceza ile karşılaşma ihtimalinin olması, onu itiraz yoluna başvurmaktan vazgeçirip bu hakkını kullanılmasına engel olma neticesine yol açabilecektir. Bu husus, ceza hukuku ilkelerinden “aleyhe düzeltme yasağı” ilkesi ile ilişkilidir.