TCK Madde 79 – Göçmen Kaçakçılığı Suçu ve Cezası

TCK Madde 79 – TCK 79/1 Doğrudan doğruya veya dolaylı olarak maddi menfaat elde etmek maksadıyla, yasal olmayan yollardan;
TCK 79/1a Bir yabancıyı ülkeye sokan veya ülkede kalmasına imkan sağlayan,
TCK 79/1b Türk vatandaşı veya yabancının yurt dışına çıkmasına imkan sağlayan,
Kişi, beş yıldan sekiz yıla kadar hapis ve bin günden onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. (Ek cümle: 22/7/2010 – 6008/6 md.) Suç, teşebbüs aşamasında kalmış olsa dahi, tamamlanmış gibi cezaya hükmolunur.
TCK 79/2 (Ek fıkra: 22/7/2010 – 6008/6 md.) Suçun, mağdurların;
TCK 79/2a Hayatı bakımından bir tehlike oluşturması,
TCK 79/2b Onur kırıcı bir muameleye maruz bırakılarak işlenmesi, hâlinde, verilecek ceza yarısından üçte ikisine kadar artırılır.
TCK 79/3 (Değişik:6/12/2019-7196/56 md.) Bu suçun; birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi halinde verilecek ceza yarısına kadar, bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde verilecek ceza yarısından bir katına kadar artırılır.
TCK 79/4 Bu suçun bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, tüzel kişi hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.

Göçmen kaçakçılığı suçu, sınıraşan bir suçtur. Bu suçun işlenmesi ile birden fazla ülkenin kamusal ve ekonomik düzeni bozulmakta ve kamu güvenliği tehlikeye düşmektedir. Ayrıca göçmen kaçakçılığı fiilini suç olarak düzenlenmesi suretiyle, mağdurların yaşam, vücut bütünlüğü ve malvarlığı haklarının da korunması amaçlanmaktadır. Göçmen kaçakçılığı suçunu oluşturan fiiller Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesinde sayılmıştır. Bu fillere teşebbüs hali de tamamlanmış suç gibi cezalandırılacaktır. Bu çalışmada göçmen kaçakçılığı suçunun unsurları, suça etki eden nedenler, teşebbüs, iştirak, içtima ve göçmen kaçakçılığı suçunda yer bakımından uygulama kuralları Yargıtay kararları çerçevesinde tartışılmıştır.

TCK 79 Göçmen Kaçakçılığı Suçu Nedir?

Göçmen kaçakçılığı suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesinde düzenlenmiştir. Bu suç; doğrudan ya da dolaylı olarak maddi menfaat elde etmek amacıyla, yasal olmayan yollarla bir yabancıyı ülkeye sokmak, ülkede kalmasına imkân sağlamak veya Türk vatandaşı ya da yabancının yurt dışına çıkmasına olanak tanımak şeklinde tanımlanır. Suçun düzenlenmesindeki temel amaç, göçmenlerin hayat, vücut bütünlüğü ve malvarlığı haklarını korumaktır.

Göçmen kaçakçılığı suçu, yalnızca ulusal hukuk açısından değil, aynı zamanda uluslararası hukuki metinler açısından da tanımlanmış ve cezai yaptırıma tabi tutulmuştur. Bu bağlamda, “Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi”ne ek “Kara, Deniz ve Hava Yoluyla Göçmen Kaçakçılığına Karşı Protokol”, göçmen kaçakçılığını uluslararası düzeyde suç olarak tanımlayan temel belgelerden biridir.

TCK 79 Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Cezası Nedir?

Göçmen kaçakçılığı suçunun temel hali için öngörülen ceza, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adli para cezasıdır (TCK m.79/1). Suçun nitelikli halleri mevcutsa, örneğin hayatı tehlikeye atma veya örgütlü şekilde işlenmesi halinde, ceza yarı oranında artırılır.

Teşebbüs halinde suç tamamlanmış gibi cezalandırılır. Yani fiilin tamamlanamamış olması cezada indirim sebebi sayılmaz. Bu yönüyle suçun cezalandırılmasında özel içtima ve teşebbüs hükümleri uygulanır. Öğretide bu yaklaşım bazı eleştiriler alsa da kanun koyucu tarafından tercih edilen düzenleme budur.

TCK 79 Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Şartları Nelerdir?

Suçun oluşabilmesi için belirli şartların varlığı aranır. Öncelikle, failin maddi bir menfaat elde etme amacıyla hareket etmesi gerekir. Bu menfaat doğrudan (örneğin nakit para) veya dolaylı (örneğin borç affı) olabilir. Ayrıca, göçmenin yasal olmayan yollarla ülkeye girişinin sağlanması veya ülkede kalmasına yönelik destek sunulması gerekir.

Göçmen kaçakçılığı suçunun tipik hareketleri arasında ülkeye sokma, ülkede kalmasına imkân sağlama veya yurt dışına çıkarma yer alır. Bu hareketlerden yalnızca birinin gerçekleştirilmesi suçun oluşması için yeterlidir. Ancak, hareketlerin “imkan sağlama” niteliğinde kalması halinde dahi suçun oluştuğu kabul edilmektedir.

TCK 79 Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Unsurları

Göçmen kaçakçılığı suçunun unsurları, klasik ceza hukuku sistematiğine uygun olarak maddi ve manevi unsurlar şeklinde ikiye ayrılır. Maddi unsur; fail, mağdur, suçun konusu ve hareket gibi öğeleri içerir. Manevi unsur ise failin kast ve saikini kapsar. Bu suç, doğrudan kastla işlenebilir ve failin menfaat sağlama amacına dayanması zorunludur.

Suçun maddi unsuruna ilişkin seçimlik hareketler, TCK m.79’da açıkça düzenlenmiştir. Bu seçimlik hareketlerin her biri suçun oluşumu için yeterlidir. Failin icrai ya da ihmali davranışı ile bu hareketlerden birini gerçekleştirmesi halinde suç tamamlanmış sayılır. Yargıtay kararları da bu noktada geniş bir yorum benimsemekte ve “imkan sağlama” fiilini de suçun oluşumu için yeterli kabul etmektedir.

TCK 79 Fail

Göçmen kaçakçılığı suçunun faili, herkes olabilir. Yani suç özgü suç değildir. Ancak failin kamu görevlisi olması ve görevi gereği elinde bulundurduğu araç ve imkanları bu suçta kullanması halinde, ceza artırılacaktır (TCK m.266). Ayrıca tüzel kişiler hakkında da güvenlik tedbirlerine hükmolunması mümkündür (TCK m.60).

Kamu görevlisinin, örneğin sınır güvenliğinden sorumlu bir memurun, suça iştirak etmesi veya suçu ihmal yoluyla işlemesi durumunda, failin kastı bulunmasa dahi ihmal suretiyle icra teorisi gereği sorumluluk doğabilir. Öğretide, ihmali davranışlarla da bu suçun işlenebileceği yönünde görüşler ağır basmaktadır.

TCK 79 Mağdur

Göçmen kaçakçılığı suçunun mağduru konusunda öğretide ve Yargıtay içtihatlarında farklı görüşler mevcuttur. Kanun metninde “göçmen” yerine “mağdur” teriminin kullanılması, göçmenlerin mağdur olarak kabul edildiğine işaret etmektedir. Bu yorum, özellikle 6008 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik sonrası daha da belirginleşmiştir.

Yargıtay ise bazı kararlarında göçmenlerin suçun mağduru değil, suçun konusu olduklarını, suçun mağdurunun ise uluslararası toplum veya devlet olduğunu ifade etmiştir. Ancak gerek suçun hedef aldığı hukuksal değerler gerekse ceza artırıcı nedenlerin “mağdurların hayatı bakımından tehlike” kriterine dayandırılması, göçmenlerin de mağdur olarak kabul edilmesini gerektirir.

TCK 79 Suçun Hukuki Konusu

Göçmen kaçakçılığı suçunda korunan hukuki değerler birden fazladır. Bir yandan göçmenlerin yaşam hakkı, vücut bütünlüğü ve malvarlığı gibi bireysel menfaatleri korunurken, diğer yandan devletlerin kamu düzeni, kamu güvenliği ve kamu ekonomisi gibi kolektif menfaatleri de koruma altına alınmaktadır.

Bu kapsamda göçmen kaçakçılığı suçu, hem bireysel hem de toplumsal hukuk düzenini tehdit eden, bu yönüyle de çok yönlü hukuksal değerleri ihlal eden bir suç tipi olarak değerlendirilmelidir. Özellikle devletin egemenlik yetkisine doğrudan müdahale teşkil eden sınır ihlalleri, bu suçun ağırlığını artırmaktadır.

TCK 79 Suçun Maddi Konusu

Suçun maddi konusu, genel anlamda “eşya veya şahsın fiziki yapısı” olarak tanımlanır. Göçmen kaçakçılığı suçunda bu, doğrudan bireylerdir. Suçun konusunu, yasa dışı yollarla sınır geçmeye çalışan Türk vatandaşları veya yabancılar oluşturur.

Bu bağlamda, göçmen olarak tanımlanan kişi, maddi unsurun hem mağduru hem de konusu olabilir. Ancak öğretide bazı görüşler, konunun ve mağdurun her zaman örtüşmeyebileceğini, örneğin kasten yaralama suçunda mağdurun kişi, konunun ise beden olduğu gibi, burada da ayrım yapılabileceğini savunmaktadır.

Fiil

Göçmen kaçakçılığı suçu, seçimlik hareketli ve serbest hareketli bir suçtur. Yani failin; (1) bir yabancıyı yasal olmayan yollardan ülkeye sokması, (2) yasal olmayan yollardan ülkede kalmasına imkân sağlaması ya da (3) Türk vatandaşı veya yabancının yasal olmayan yollarla yurt dışına çıkmasına imkân sağlaması, suçun oluşumu için yeterlidir. Bu fiillerin yalnızca biri dahi gerçekleştirildiğinde suç tamamlanmış sayılır.

Suçun oluşması için neticenin meydana gelmesi gerekmemektedir. Fiilin icrası, tehlike suçu olarak kabul edilen bu suç tipi bakımından yeterlidir. Failin ülke sınırları dışında bir göçmeni taşıması, sınır kapılarında resmi işlemlerden kaçınması veya vize süresi dolmuş yabancıya barınma sağlaması, bu seçimlik hareketlerin kapsamına girmektedir. Bu yönüyle göçmen kaçakçılığı suçu, soyut tehlike suçu niteliği taşımaktadır.

Manevi Unsur

Göçmen kaçakçılığı suçu, kastla işlenebilen bir suçtur. Failin “doğrudan veya dolaylı olarak maddi menfaat elde etme” amacıyla hareket etmesi şarttır. Maddi menfaat illa ki para olmak zorunda değildir; hizmet, mal veya başka herhangi bir çıkar da bu kapsamda değerlendirilebilir. Failin yalnızca yardım etmek amacıyla veya insani duygularla hareket etmesi durumunda suç oluşmaz.

Manevi unsurda “olası kast” tartışmalı olmakla birlikte, failin, göçmenin yabancı olduğunu bilmesine rağmen bu durumu umursamayıp yasa dışı fiili gerçekleştirmesi halinde olası kastla hareket ettiği kabul edilebilir. Ancak suçun taksirli hali düzenlenmemiştir; bu nedenle taksirle işlenmesi halinde ceza sorumluluğu doğmaz.

Nitelikli Unsurlar

TCK m.79/2 ve m.79/3’te, suçun nitelikli halleri düzenlenmiştir. Suçun mağdurların hayatı bakımından tehlike oluşturacak şekilde veya onur kırıcı bir muamele ile işlenmesi, cezanın artırılmasını gerektirir. Bu düzenlemeler, göçmenlerin kötü koşullarda taşınması, havasız alanlarda bekletilmesi gibi insan onuruna aykırı eylemleri kapsamaktadır.

Suçun bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi de ayrıca nitelikli hal sayılır. Bu durumda, fail hem TCK m.220 uyarınca örgüt kurmak veya yönetmek suçundan, hem de göçmen kaçakçılığı suçundan cezalandırılır. Aynı şekilde suç bir terör örgütü kapsamında işlenmişse, Terörle Mücadele Kanunu m.5 ve m.7 gereği cezalar ağırlaştırılır.

Adli Para Cezasına Çevirme, Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması

Göçmen kaçakçılığı suçu, cezanın alt sınırı itibarıyla adli para cezasına çevrilemez. TCK 50/3 gereğince, alt sınırı bir yıl veya daha fazla hapis cezası olan suçlarda adli para cezasına çevirme mümkün değildir. Bu nedenle hâkim, göçmen kaçakçılığı suçunda yalnızca hapis cezası uygulayabilir.

Erteleme ve hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) ise teorik olarak mümkündür. Ancak suçun kamu düzenine etkisi ve mağdurların zarar görme ihtimali göz önüne alındığında, hâkimlerin bu kurumlara başvurma ihtimali oldukça düşüktür. Özellikle örgütlü suçlarda bu ihtimal yok denecek kadar azdır.

Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Özel Görünüşleri: Teşebbüs, İştirak ve İçtima

Göçmen kaçakçılığı suçuna teşebbüs mümkündür ve teşebbüs tamamlanmış suç gibi cezalandırılır. Bu, 6008 sayılı Kanun ile açıkça düzenlenmiştir. İştirak açısından ise suç özgü suç olmadığından, herkes tarafından işlenebilir. Bu nedenle azmettirme, yardım etme  ve birlikte işleme hallerinin tümü geçerlidir.

İçtima bakımından ise, tek bir fiille birden fazla suç işlenmişse fikri içtima kuralları (TCK m.44) uygulanır. Örneğin aynı fiille hem göçmen kaçakçılığı hem de sahtecilik suçu işlenmişse fail en ağır cezayı gerektiren suçtan cezalandırılır. Ancak farklı zamanlarda farklı kişilere karşı suç işlenmişse zincirleme suç hükümleri devreye girer (TCK m.43).

TCK 79 Göçmen Kaçakçılığı Suçu Yargıtay Kararları

Göçmenlerin Ülkede Kalmasına İmkan Sağlama Teşebbüs Aşamasında da Suçu Oluşturur

Sanığın, yasadışı yollardan ülkeye giren göçmenleri İstanbul’a götürme amacıyla yolculuk esnasında yakalanması nedeniyle, fiilin ülkede kalmaya imkan sağlamaya teşebbüs olarak değerlendirilmesi gerektiği kabul edilmiştir.

Künye: Yarg. 8. CD, 15.1.2007, 2006/9263 E., 2007/160 K.

Yurt Dışına Çıkışa İmkan Sağlama Fiili, Fiilen Çıkış Gerçekleşmese Dahi Suçun Oluşumu İçin Yeterlidir

Sanığın göçmenlere sahte pasaport temin etmesi ve sınır bölgesine götürmesi, yurt dışına çıkmaya imkan sağlama olarak değerlendirilmiş; ülke dışına fiilen çıkışın gerçekleşmemesi, suçun teşebbüs aşamasında kaldığı yönünde değerlendirilmemiştir.

Künye: YCGK, 25.12.2007, 2007/149 E., 2007/277 K.

Göçmenlerin Yurt Dışına Çıkmasına İmkan Sağlamak İçin Gerekli Araç ve Rehber Temin Edilmesi Suçu Oluşturur

Sanığın göçmenleri sınırdan geçiren kişilere rehberlik yaptığı, araç temin ettiği ve yol güzergahını gösterdiği anlaşılmış; eylemlerinin göçmen kaçakçılığı suçunu oluşturduğu belirtilmiştir.

Künye: Yarg. 8. CD, 10.3.2006, 2005/11569 E., 2006/2206 K.

Barınma ve Ulaşım Sağlamak Suretiyle Göçmenlerin Ülkede Kalmasına Yardım Eden Kişinin Eylemi Suçu Oluşturur

Yasadışı yollarla ülkeye giren göçmenleri evinde barındıran ve başka bir şehre gitmeleri için ulaşım sağlayan sanığın, ülkede kalmaya imkan sağlamaya teşebbüs suçunu işlediği kabul edilmiştir.

Künye: Yarg. 8. CD, 13.4.2009, 2008/13784 E., 2009/5560 K.

Göçmenlerin Nihai Amacının Yurt Dışına Çıkmak Olması Halinde Suçun Niteliği Değişir

Sanığın göçmenleri geçici olarak barındırması fiilinde, göçmenlerin nihai amacının yurt dışına çıkmak olması nedeniyle, eylemin ülkede kalmaya imkan sağlamaya değil, yurt dışına çıkmaya imkan sağlamaya teşebbüs kapsamında değerlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Künye: Yarg. 8. CD, 18.6.2013, 2013/1087 E., 2013/10364 K.

Göçmenlerin Sınırdan Geçmesini Sağlayan Kişinin Eylemi Suçun Gerçekleşmesi İçin Yeterlidir

Sanığın, göçmenleri sınır bölgesine götürerek geçişi organize ettiği, ayrıca sınırı geçecekleri yeri göstermesi suretiyle fiili gerçekleştirdiği, bu nedenle suçun tamamlandığı değerlendirilmiştir.

Künye: Yarg. 8. CD, 27.2.2007, 2006/7780 E., 2007/1759 K.

Göçmenleri Sahte Belgelerle Ülke Dışına Çıkarmaya Teşebbüs Etmek Suçu Oluşturur

Sanığın göçmenlere sahte pasaport düzenleyip ülke dışına çıkmalarını sağlamaya teşebbüs etmesi, göçmen kaçakçılığı suçunun teşebbüs aşamasında dahi cezalandırılacağı gerekçesiyle suç sayılmıştır.

Künye: YCGK, 5.2.2008, 2007/234 E., 2008/16 K.

Göçmenlerin Yurt Dışına Çıkışına İmkan Sağlanması Fiili Neticesinde Suç Tamamlanmış Sayılır

Sanığın, göçmenleri sahte belgelerle sınır kapısına götürüp yurt dışına çıkmalarını sağlamaya çalışması, suçun tamamlandığına hükmedilerek, cezanın buna göre verilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Künye: Yarg. 8. CD, 12.5.2011, 2010/2280 E., 2011/7785 K.

Göçmenlerin Barındırılması Yoluyla Ülkede Kalmasına Yardım Etmek Suçtur

Sanığın kaçak yabancılara iş ve barınma olanağı sağlaması, ülkede kalmaya imkan sağlama fiili kapsamında değerlendirilmiş ve maddi menfaat unsurunun da bulunması nedeniyle suçun unsurlarının oluştuğu kabul edilmiştir.

Künye: Yarg. 8. CD, 7.3.2014, 2013/11302 E., 2014/3331 K.

Göçmenlerin Sınır Bölgesine Taşınması Suçun İcra Hareketlerinden Sayılır

Sanığın göçmenleri araçla sınır bölgesine götürmesi, icra hareketi olarak değerlendirilmiş ve bu eylemin suçun hazırlık aşamasında değil, teşebbüs ya da tamamlanmış aşamasında olduğu vurgulanmıştır.

Künye: Yarg. 8. CD, 21.11.2012, 2012/10570 E., 2012/18954 K.