Zorla getirme kararı (ihzar müzekkeresi), ceza yargılaması sürecinde şüpheli, sanık, tanık veya diğer ilgili kişilerin mahkeme, hakim veya savcılık önüne getirilmesi için verilen önemli bir koruma tedbiridir. Bu kapsamlı rehberde, zorla getirme kararının hukuki dayanağı, uygulanma şartları ve haklarınız hakkında bilmeniz gereken her şeyi bulacaksınız.
İhzar (Zorla Getirme Kararı) Nedir?
Zorla getirme kararı, ceza muhakemesi sürecinde yetkili mercilerin (mahkeme, hakim veya Cumhuriyet savcısı) önünde bulunması gereken kişilerin, kolluk kuvvetleri aracılığıyla ve gerektiğinde zor kullanılarak hazır edilmesi için verilen yargısal bir karardır.
Hukuki literatürde “ihzar müzekkeresi” veya “ihzar celbi” olarak da anılan bu karar, aşağıdaki kişiler hakkında uygulanabilir:
- Şüpheli ve sanıklar
- Tanıklar
- Bilirkişiler
- Mağdur ve şikayetçiler
Hukuki Nitelik
Zorla getirme kararı, koruma tedbiri kategorisinde yer alan bir yargısal işlemdir. Koruma tedbirleri, ceza yargılamasının sağlıklı yürütülmesi, delillerin korunması ve adil yargılanma hakkının gerçekleştirilmesi için başvurulan geçici önlemlerdir.
Yasal Düzenleme: CMK Madde 146
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 146. maddesi, zorla getirme kararının temel düzenlemesini içerir. Bu madde uyarınca zorla getirme kararı şu hallerde verilebilir:
Zorla Getirme Kararı Verilebilecek Haller
- Tutuklama için yeterli neden: Hakkında CMK 100. madde uyarınca tutuklama kararı verilebilmesi için yeterli şartların bulunduğu şüpheli veya sanık
- Yakalama için yeterli neden: CMK 98. madde kapsamında yakalama emri düzenlenebilecek koşulların mevcut olduğu şüpheli veya sanık
- Usulüne uygun çağrıya rağmen gelmeme: CMK 145. madde uyarınca meşruhatlı (uyarılı) davetiye ile çağrıldığı halde mazeretsiz olarak gelmeyen şüpheli veya sanık
- Tanık, bilirkişi, mağdur veya şikayetçinin çağrıya uymama: Meşruhatlı davetiyeye rağmen gelmeyen bu kişiler
Süre ve Uygulama Sınırları
CMK 146/4 uyarınca, zorla getirilen kişi:
- Derhal yetkili merci önüne çıkarılır, veya
- Olanak bulunmadığında yol süresi hariç en geç 24 saat içinde hazır bulundurulur
- İfade alma veya sorgu işlemi hemen gerçekleştirilir
Zorla Getirme Kararı Verme Şartları
Zorla getirme kararı, kişi özgürlüğüne doğrudan müdahale içeren bir tedbir olduğundan, verilmesi için kanunda belirlenen şartların gerçekleşmesi zorunludur.
1. Tutuklama veya Yakalama Koşullarının Varlığı
Şüpheli veya sanık hakkında CMK’da öngörülen tutuklama veya yakalama şartları mevcutsa, mahkeme, hakim veya savcı doğrudan zorla getirme kararı verebilir. Bu durumda:
- Kuvvetli suç şüphesinin bulunması
- Tutuklama nedenlerinden birinin (kaçma şüphesi, delilleri karartma ihtimali) mevcut olması
- Ölçülülük ilkesine uygunluk şartları aranır
2. Usulüne Uygun Çağrıya Rağmen Gelmeme
Tutuklama veya yakalama koşulları yoksa, şüpheli veya sanık için öncelikle meşruhatlı (uyarılı) davetiye gönderilmesi gerekir. Bu davetiyede:
- Gelmemenin sonuçlarının açıkça bildirilmesi
- Zorla getirileceğinin uyarılması
- Gel(i)me tarih ve saatinin belirtilmesi şarttır
Kişi, meşruhatlı davetiyeye rağmen makul bir mazeret bildirmeden gelmezse, hakkında zorla getirme kararı verilebilir.
3. Özel Şartlar
| Kişi | Zorla Getirme Şartı | Özel Düzenleme |
|---|---|---|
| Tanık | Meşruhatlı davetiyeye uymama | CMK 43-44 |
| Bilirkişi | Çağrıya uymama, tutuklu işlerde doğrudan | CMK 62 |
| Mağdur/Şikayetçi | Meşruhatlı çağrıya rağmen gelmeme | CMK 233-44 |
| Şüpheli/Sanık | Yukarıda sayılan 3 hal | CMK 146 |
İhzar Müzekkeresinin İçeriği
CMK 146/2 uyarınca, zorla getirme kararında bulunması gereken zorunlu unsurlar şunlardır:
Zorunlu İçerik Unsurları
- Kimlik Bilgileri: Zorla getirilecek kişinin adı, soyadı, TC kimlik numarası gibi açık kimlik bilgileri
- Suç Unsuru: Kendisine yüklenen suçun niteliği ve madde numarası
- Eşkal Bilgisi: Gerektiğinde kişinin fiziksel özelliklerini belirleyen bilgiler (boy, kilo, ayırt edici işaretler)
- Zorla Getirme Nedeni: Bu kararın verilmesini gerektiren hukuki ve fiili sebeplerin açıkça gösterilmesi
- Yetkili Merci Bilgisi: Kişinin hangi mahkeme, hakim veya savcı önüne getirileceği
- Tarih ve İmza: Kararın verildiği tarih ve yetkili merciin imzası
Tebliğ Zorunluluğu
CMK 146/3 uyarınca, zorla getirme kararının bir örneği mutlaka ilgili kişiye verilmelidir. Bu düzenlemenin amacı:
- Kişinin neden özgürlüğünün kısıtlandığını öğrenmesi
- Hukuki güvenlik ve öngörülebilirlik sağlanması
- Savunma hakkının korunması
- İleri bir tarihte belge olarak kullanılabilmesidir
Zorla Getirme Kararı Verme Yetkisi Kimdedir?
Zorla getirme kararı verme yetkisi, ceza muhakemesinin bulunduğu evreye göre değişiklik gösterir.
Soruşturma Aşamasında Yetkili Merci
Soruşturma evresi, suçun işlendiğinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar geçen süreyi kapsar. Bu aşamada:
Kovuşturma Aşamasında Yetkili Merci
Kovuşturma evresi, iddianamenin kabulüyle başlar ve hükmün kesinleşmesine kadar devam eder. Bu aşamada:
Zorla Getirme Kararı Nasıl Uygulanır?
Zorla getirme kararının uygulanması, kişi özgürlüğüne müdahale içerdiğinden, katı kurallara tabidir.
1. İki Tür Uygulama Şekli
A) Tarihli (Günlü) Zorla Getirme
Mahkeme veya savcılık, belirli bir duruşma veya işlem için tarih belirlemişse:
- Örnek: “Sanığın 15.01.2026 tarihli duruşmaya zorla getirilmesine”
- Kolluk, belirlenen tarih ve saatte kişiyi hazır bulundurur
- Getirme işlemi, duruşma saatinden makul bir süre önce başlatılır
- Ancak bu süre yol süresi hariç 24 saati aşamaz
B) Günsüz Zorla Getirme
Belirli bir tarih verilmemişse:
- Kolluk, kişiyi bulduğu anda alır
- Derhal yetkili merci önüne çıkarır
- Olanak yoksa yol süresi hariç en geç 24 saat içinde hazır bulundurur
- İfade alma veya sorgu işlemi hemen yapılır
2. Zor Kullanma Yetkisi ve Sınırları
Zorla getirme kararı, kolluğa “durumun gerektirdiği ölçüde” zor kullanma yetkisi verir. Ancak:
- Zor kullanma gereklilik ve ölçülülük ilkelerine uygun olmalıdır
- Kişi gönüllü geliyorsa zor kullanılamaz
- Direniş varsa, bu direnci aşacak kadar güç kullanılabilir
- Aşırı güç kullanımı suç teşkil eder (TCK 256 – Görevi kötüye kullanma)
3. Zorla Getirme Sürecinin Aşamaları
- Karar verilmesi: Yetkili merci zorla getirme kararı verir
- Kolluğa tebliğ: Karar, ilgili kolluk birimine gönderilir
- Kişinin tespiti: Kolluk, kişinin nerede olduğunu araştırır
- Getirme işlemi: Kişi bulunur ve alınır, karar örneği verilir
- Yetkili merci önüne çıkarma: 24 saat içinde hazır bulundurulur
- İfade/sorgu: İşlem derhal gerçekleştirilir
- Serbest bırakılma: İşlem bitiminde kişi serbest kalır
4. Yerine Getirilememe Durumu
CMK 146/6 uyarınca, zorla getirme kararı yerine getirilemezse:
- Nedenler tutanakla tespit edilir
- Tutanak, mahalle/köy muhtarı ve kolluk görevlisi tarafından birlikte imzalanır
- Kararı veren merciye gönderilir
- Gerçeğe aykırı tutanak düzenlemek suçtur (TCK 257 – Resmi belgede sahtecilik)
Tanığın Zorla Getirilmesi
Tanıklık, ceza muhakemesinde kamu görevi niteliğinde olup, çağrılan tanık duruşmaya katılmak zorundadır.
Tanık İçin Zorla Getirme Şartları
CMK 43 ve 44. maddeler uyarınca, tanık hakkında zorla getirme kararı verilebilmesi için:
- Meşruhatlı davetiye: Tanık, öncelikle uyarılı çağrı kağıdıyla çağrılmalıdır
- Gelmemenin sonuçları: Davetiyede, gelmezse zorla getirileceği açıkça belirtilmelidir
- Mazeretsiz gelmeme: Tanık, makul bir mazeret bildirmeden gelmemelidir
Tanık Çağırma Yöntemleri
CMK 44/1’e göre, zorla getirme kararı tanığa şu yollarla bildirilebilir:
- Klasik tebligat (posta, zabıta vb.)
- Telefon
- Telgraf
- Faks
- Elektronik posta (e-posta)
- SMS ve diğer elektronik iletişim araçları
Tanığın Gelmemesinin Sonuçları
Usulüne uygun çağrılıp da mazeretsiz olarak gelmeyen tanık hakkında:
- Zorla getirilme: Kolluk aracılığıyla mahkeme önüne çıkarılır
- Gider takdiri: Gelmemesi nedeniyle oluşan masraflar kendi üzerine bırakılır
- Kamu alacağı tahsili: Bu giderler, vergi borcu gibi tahsil edilir
Acil Durumlar
CMK 43/3 uyarınca mahkeme, duruşmanın devamı sırasında tanığın dinlenmesini zorunlu görürse:
- İşin ivediliği nedeniyle
- Davanın özelliği gerektiriyorsa
- Davetiye olmaksızın doğrudan zorla getirme kararı verebilir
Mağdur ve Şikayetçinin Zorla Getirilmesi
Suçtan zarar gören veya suçu yetkili makamlara bildiren kişilerin zorla getirilmesi, özel düzenlemelere tabidir.
Hukuki Düzenleme
CMK 233/1 uyarınca:
- Mağdur veya şikayetçi, hakim veya Cumhuriyet savcısı tarafından çağrı kağıdıyla çağrılır
- Bu kişilere ilişkin olarak tanıklara uygulanan hükümler geçerlidir
- Yani CMK 43 ve 44. maddeler uygulanır
Zorla Getirme Şartları
CMK 44 ve 146/7 uyarınca, mağdur veya şikayetçi hakkında zorla getirme kararı verilebilmesi için:
- Meşruhatlı (uyarılı) davetiye ile çağrılmış olması
- Davetiyede zorla getirileceğinin bildirilmiş olması
- Makul bir mazeret bildirmeden gelmemesi gerekir
Uygulama ve Prosedür
Mağdur ve şikayetçinin zorla getirilmesinde:
- Şüpheli ve sanık için geçerli prosedür uygulanır
- CMK 146’daki tüm güvenceler geçerlidir
- Zorla getirme kararının içeriği aynı unsurları taşır
- 24 saat kuralı aynen uygulanır
Bilirkişinin Çağırılması ve Zorla Getirilmesi
Bilirkişi, özel veya teknik bilgi gerektiren konularda mahkemeye görüş bildiren uzmandır.
Bilirkişilik ve Tanıklık İlişkisi
CMK 62. madde uyarınca:
“Tanıklara ilişkin hükümlerden bu maddeye aykırı olmayanlar, bilirkişiler hakkında da uygulanır.”
Bu hüküm gereği, tanıklar için öngörülen çağrı ve zorla getirme kuralları, bilirkişiler için de geçerlidir.
Bilirkişi İçin Zorla Getirme Halleri
1. Genel Hal: Meşruhatlı Çağrıya Uymama
Normal şartlarda bilirkişi:
- Önce uyarılı davetiye ile çağrılır
- Gelmemenin sonuçları bildirilir
- Çağrıya uymadığı takdirde zorla getirilebilir
2. Özel Hal: Tutuklu İşler
Tutuklu davalarda bilirkişilerin zorla getirilmesine doğrudan karar verilebilir. Bu durumda:
- Davetiye gönderilmesi zorunlu değildir
- Zorla getirme kararında nedenlerin gösterilmesi şarttır
- İşin önemi ve aciliyeti gerekçelendirilmelidir
Duruşmada Dinlenme
Mahkeme, bilirkişinin duruşmada dinlenmesini isteyebilir. Bu durumda:
- Bilirkişi, raporu hakkında açıklamada bulunmak üzere çağrılır
- Tarafların sorularını cevaplandırır
- Gelmemesi halinde zorla getirilebilir
- Re’sen (kendiliğinden) veya taraf talebi üzerine karar verilebilir
Hukuki Haklar ve İtiraz Yolları
Zorla getirme kararı, kişi özgürlüğüne müdahale içerdiğinden, çeşitli hukuki güvenceler ve itiraz yolları mevcuttur.
Zorla Getirilen Kişinin Hakları
- Karar örneği alma hakkı: Zorla getirme kararının bir örneğini alma hakkı (CMK 146/3)
- Neden öğrenme hakkı: Neden özgürlüğünün kısıtlandığını bilme hakkı
- Derhal işlem görme hakkı: Yetkili merci önüne derhal çıkarılma ve işleminin hemen yapılması
- Makul sürede serbest kalma: İşlem bitiminde derhal serbest bırakılma
- Avukata erişim: Müdafi yardımından yararlanma hakkı
- Şikayet hakkı: Kötü muameleye karşı şikayet yolu
- Tazminat hakkı: Hukuka aykırı uygulamada tazminat isteme
İtiraz Hakkı
Zorla getirme kararına karşı 7 gün içinde itiraz edilebilir. İtiraz mercii:
- Soruşturma evresinde: Kararı veren Cumhuriyet Savcısı’na itiraz, yetkili Sulh Ceza Hakimi inceler
- Kovuşturma evresinde: Kararı veren mahkemeye itiraz, aynı mahkeme yeniden inceler
İtiraz Nedenleri
Zorla getirme kararına karşı şu gerekçelerle itiraz edilebilir:
- Kanuni şartların gerçekleşmemiş olması
- Meşruhatlı davetiye gönderilmeden karar verilmesi (tutuklama/yakalama şartları yoksa)
- Kararın içeriğinde eksiklikler bulunması
- Ölçülülük ilkesine aykırılık
- Yetkisiz merciin karar vermesi
- Gerekçenin yetersiz olması
Hukuka Aykırı Uygulamanın Sonuçları
| Aykırılık Türü | Hukuki Sonuç | Sorumluluk |
|---|---|---|
| 24 saat kuralına uymama | Ceza sorumluluğu | TCK 257 – Görevi kötüye kullanma |
| Aşırı güç kullanma | Ceza sorumluluğu | TCK 256 – İşkence, kötü muamele |
| Karar örneği vermeme | Kararın geçersizliği | Usul hatası |
| Sahte tutanak düzenleme | Ceza sorumluluğu | TCK 204 – Resmi belgede sahtecilik |
Sık Sorulan Sorular
Zorla getirme kararı gözaltı mı sayılır?
Hayır, zorla getirme gözaltı değildir. Zorla getirme, kişiyi yetkili merci önüne çıkarıp ifade alma veya sorgu işlemi için uygulanan geçici bir tedbirdir. İşlem bitiminde kişi serbest bırakılır. Gözaltı ise, suç şüphesi altındaki kişinin daha uzun süreli tutulmasıdır.
Zorla getirme kararına itiraz edebilir miyim?
Evet, zorla getirme kararına 7 gün içinde itiraz edebilirsiniz. Soruşturma evresinde Sulh Ceza Hakimi, kovuşturma evresinde ise kararı veren mahkeme itirazı inceler.
Zorla getirme kararı ne kadar süre geçerlidir?
Zorla getirme kararı, ilgili işlemin (ifade alma, sorgu, teşhis vb.) yapılması için gerekli süre kadar geçerlidir. İşlem tamamlandıktan sonra tedbir kendiliğinden kalkar. Tarihli kararlarda belirtilen gün ve saatte, günsüz kararlarda ise kişi ele geçirildiğinde uygulanır.
Tanık olarak zorla getirilirsem ne olur?
Tanık olarak zorla getirilirseniz, ifadeniz alınır ve ardından serbest bırakılırsınız. Ayrıca mazeretsiz olarak gelmemeniz nedeniyle oluşan giderler (ulaşım, kolluk masrafları vb.) tarafınıza ödettirilir.
Zorla getirme sırasında direnirsem ne olur?
Zorla getirme kararına etkin direnmek, TCK 265. madde kapsamında “görevi yaptırmamak için direnme” suçunu oluşturabilir. Ancak kolluğun ölçüsüz güç kullanması halinde meşru müdafaa hakkınız saklıdır. Direnişinizin haklı olup olmadığı somut olay özelliklerine göre değerlendirilir.
Zorla getirme kararı sabıkaya işler mi?
Hayır, zorla getirme kararı adli sicil kaydına (sabıka) işlenmez. Bu karar, bir ceza değil, ceza muhakemesi sürecinde uygulanan geçici bir koruma tedbiridir.
Zorla getirilmek için mazeretim var, ne yapmalıyım?
Hastalık, yurt dışında bulunma, zorunlu iş seyahati gibi makul bir mazeretiniz varsa, çağrı kağıdını aldığınızda derhal yetkili merciye yazılı olarak bildirmelisiniz. Mazeretinizi belgelerle ispat etmeniz gerekir. Mazeret kabul edilirse, yeni bir tarih verilir.
Polis doğrudan zorla getirme kararı verebilir mi?
Hayır, kolluk kuvvetleri (polis, jandarma, bekçi) zorla getirme kararı veremez. Bu yetkiye sadece Cumhuriyet Savcısı, Sulh Ceza Hakimi ve mahkemeler sahiptir. Kolluk, yalnızca verilen kararı uygular.
Sonuç ve Profesyonel Hukuki Destek
Zorla getirme kararı, ceza muhakemesi hukukunun önemli kurumlarından biri olup, kişi özgürlüğüne doğrudan müdahale içeren bir tedbirdir. Bu nedenle, hem uygulaması hem de itirazı konusunda hukuki prosedürlere tam uyum sağlanması kritik önem taşır.
Ne Zaman Avukata Danışmalısınız?
- Hakkınızda hukuka aykırı zorla getirme kararı verildiğinde
- Zorla getirme işlemi sırasında kötü muamele gördüğünüzde
- 24 saat kuralına uyulmadığında
- Karar örneği verilmediğinde
- İtiraz sürecini başlatmak istediğinizde
- Tazminat davası açmak istediğinizde
📞 Uzman Ceza Avukatı Desteği
Hakkınızda zorla getirme kararı verildi mi? Hukuki haklarınızı korumak ve etkili savunma için profesyonel destek alın.
Av. Ayboğa olarak ceza muhakemesi süreçlerinde yanınızdayız.
Yasal Uyarı: Bu makalede yer alan bilgiler genel hukuki bilgilendirme amaçlıdır. Her somut olayın kendine özgü koşulları olduğundan, hakkınızda zorla getirme kararı verilmişse veya böyle bir süreçte mağdur olduğunuzu düşünüyorsanız, mutlaka bir ceza avukatına danışmanızı tavsiye ederiz.
Son güncelleme: Kasım 2025 | Güncel mevzuat: 5271 sayılı CMK
