Limited şirketler, Türkiye’de özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin en çok tercih ettiği şirket türüdür. Bu yapının en kritik unsuru, ortakların şirkete katılımını temsil eden esas sermaye paylarıdır. Ticari hayatın dinamizmi, zaman zaman ortakların ellerindeki payları üçüncü kişilere devretme ihtiyacını doğurur. Bu noktada “limited şirket pay devri” ve buna ilişkin sözleşmeler gündeme gelir. (Limited Şirket Pay (Hisse) Devri ve Sözleşmesi – TTK 595) Türk Ticaret Kanunu’nun 595 ve devamı maddelerinde düzenlenen bu konu, sadece özel hukuk ilişkisi değil aynı zamanda kamu düzeni açısından da önem taşır.
Pay devri, ortaklık yapısını değiştirdiği için ciddi sonuçlar doğurur. Noter onaylı sözleşme, şirket genel kurulunun onayı, pay defterine kayıt ve ticaret siciline bildirim gibi şartların yerine getirilmesi zorunludur. Bu şartlar, şirketin istikrarını korumak, ortaklar arasındaki menfaat dengesini gözetmek ve üçüncü kişilerin haklarını güvence altına almak için getirilmiştir. Dolayısıyla limited şirket pay devri sıradan bir satış akdi değil, hem şekil hem de içerik açısından sıkı kurallara bağlanmış bir hukuki işlemdir.
Limited Şirket Pay (Hisse) Devri ve Sözleşmesi – TTK 595 Kanun Metni
| Başlık | İçerik | Aksiyon |
|---|---|---|
|
TTK 595 – Esas Sermaye Payının Devri Kanun Metni |
MADDE 595- (1) Esas sermaye payının devri ve devir borcunu doğuran işlemler yazılı şekilde yapılır ve tarafların imzaları noterce onanır. Ayrıca devir sözleşmesinde, ek ödeme ve yan edim yükümlülükleri; rekabet yasağı ağırlaştırılmış veya tüm ortakları kapsayacak biçimde genişletilmiş ise, bu husus, önerilmeye muhatap olma, önalım, geri alım ve alım hakları ile sözleşme cezasına ilişkin koşullara da belirtilir. (2) Şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemişse, esas sermaye payının devri için, ortaklar genel kurulunun onayı şarttır. Devir bu onayla geçerli olur. (3) Şirket sözleşmesinde başka türlü düzenlenmemişse, ortaklar genel kurulu sebep göstermeksizin onayı reddedebilir. (4) Şirket sözleşmesiyle sermaye payının devri yasaklanabilir. (5) Şirket sözleşmesi devri yasaklamış veya genel kurul onayı vermeyi reddetmişse, ortağın haklı sebeple şirketten çıkma hakkı saklı kalır. (6) Şirket sözleşmesinde ek ödeme veya yan edim yükümlülükleri öngörüldüğü takdirde, devralanın ödeme gücü şüpheli görüldüğü için ondan istenen teminat verilmemişse, genel kurul şirket sözleşmesinde hüküm bulunmasa bile, onayı reddedebilir. (7) Başvurudan itibaren üç ay içinde genel kurul reddetmediği takdirde onayı vermiş sayılır. Bilgi notu: Metin bilgilendirme amaçlıdır; güncel değişiklikler için Resmî Gazete/Mevzuat.gov.tr kontrol ediniz. |
TTK 595 |
|
Örnek Limited Şirket Pay Devir Sözleşmesi Şablon / İndirilebilir |
Örnek Limited Şirket Pay Devir Sözleşmesi LİMİTED ŞİRKET PAY DEVRİ SÖZLEŞMESİ Taraflar: 1. Payı Devreden Ortak: …………………… 2. Payı Devralan Kişi: …………………… Konu: Bu sözleşme, …………… Ltd. Şti.’de bulunan ……… TL nominal değerli payın devrine ilişkindir. Madde 1 – Devrin Kapsamı: Devreden, şirketteki payını tüm hak ve yükümlülükleriyle birlikte devretmeyi; devralan ise devralmayı kabul eder. Madde 2 – Devir Bedeli: Devir bedeli ……… TL olup, ……… tarihinde ödenecektir. Madde 3 – Genel Kurul Onayı: Devir, TTK uyarınca şirket genel kurulunun onayına tabidir. Madde 4 – Diğer Hükümler: Taraflar, bu sözleşmenin noter onayına tabi olduğunu kabul eder. İmza – Noter Onayı |
Şablonu İndir (.docx)
İndirme formatı Docx’tir (Word, Google Docs açar). İçerik, sağdaki metinle birebir aynıdır. |
Limited Şirkette Pay (Hisse) Devri Nedir?
Limited şirkette esas sermaye payı, ortağın şirkete katılımını ve sahip olduğu hak ve yükümlülükleri belirleyen temel unsurdur. Pay devri, bu sermaye payının kısmen veya tamamen başka bir kişiye aktarılmasıdır. Devir işlemi yalnızca ekonomik bir değer aktarımı olmayıp, aynı zamanda ortaklık haklarının ve borçlarının geçişini ifade eder. Bu nedenle pay devri, şirketin ortaklık yapısında doğrudan değişiklik yaratır.
Pay devri geçerli olabilmesi için belirli şartlara bağlanmıştır. Bunların başında noter onaylı yazılı sözleşme yapılması gelir. Ayrıca şirket genel kurulunun onayı olmadan devir şirket nezdinde sonuç doğurmaz. Şirket pay defterine işlenmeyen ve ticaret siciline bildirilmeyen devirler de üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez. Bu durum, devir işleminin sadece taraflar arasında değil, şirket ve üçüncü kişiler bakımından da bağlayıcı olmasını sağlar.
Pay Devri Sözleşmesi ve Hukuki Niteliği
Pay devri sözleşmesi, iki aşamalı bir hukuki işlem olarak değerlendirilir: (i) borçlandırıcı işlem, yani tarafların payı devretme ve devralma taahhüdü, (ii) tasarruf işlemi, yani payın fiilen devri. Bu sözleşmenin geçerliliği için yazılı şekil ve noter onayı şarttır. Noter onayı bulunmayan sözleşmeler geçersiz sayılır. Bu şekil şartı kamu düzenine ilişkin olup, tarafların iradesini korumak ve şirket düzenini güvence altına almak amacı taşır.
Sözleşmede tarafların kimlik bilgileri, devredilecek payın nominal değeri, bedeli, ödeme şekli ve tarihi açıkça belirtilmelidir. Ayrıca, sözleşmeye ek yükümlülükler veya sınırlamalar konulabilir. Ancak bu sınırlamalar tarafların iradesini aşan ölçüde hak kaybı yaratırsa, Borçlar Kanunu’nun gabin hükümleri uygulanabilir (bkz. aşırı yararlanma) . Bu nedenle sözleşmenin hazırlanmasında dikkatli olunmalı ve mümkünse uzman desteği alınmalıdır.
Limited Şirket Pay Devrinde Genel Kurulun Onayı
Türk Ticaret Kanunu m.595 uyarınca limited şirketlerde pay devri için genel kurulun onayı şarttır. Bu kural, şirketin ortaklık yapısını korumak amacıyla getirilmiştir. Zira ortakların bilgisi ve rızası dışında yeni ortakların şirkete girmesi, şirketin yapısını sarsabilir. Genel kurul, devir talebini değerlendirirken şirket menfaatlerini, mevcut ortakların haklarını ve şirket sözleşmesinde öngörülmüş sınırlamaları dikkate alır.
Genel kurulun onayı, açık bir kararla verilebileceği gibi, bazı hallerde zımni onay da söz konusu olabilir. Örneğin belirli süre içinde karar alınmaması, onay anlamına gelebilir. Ancak bu konuda uygulama ve içtihatlar farklılık gösterebilir. Onay verilmediğinde, devralan kişi pay sahibi sıfatını kazanamaz. Bu nedenle genel kurul kararı, pay devrinin infaza elverişli hâle gelmesi bakımından kritik öneme sahiptir.
Pay Devri Sözleşmesinde Şekil ve İçerik
Limited şirket pay devri sözleşmesi, kanunen yazılı şekilde yapılmalı ve noter onayıyla geçerlilik kazanmalıdır. Bu şekil şartı emredici olup, aksi hâlde devir hükümsüz sayılır. Sözleşmede tarafların kimlik bilgileri, devredilen pay miktarı, nominal değer, devir bedeli, ödeme koşulları ve devrin kapsamı açıkça yer almalıdır.
İçerik bakımından sözleşmeye, devralanın şirkete karşı ek ödeme veya yan edim yükümlülüklerini üstleneceği yönünde hükümler de eklenebilir. Bununla birlikte, sözleşmeye konulan sınırlamaların haksız rekabet yaratması hâlinde geçersiz olacağı kabul edilmektedir (bkz. haksız rekabet). Bu nedenle pay devri sözleşmesi hazırlanırken şirketin mali dengesi, ortakların hakları ve üçüncü kişilerin menfaatleri dengeli biçimde korunmalıdır.
Özel Pay Devir Halleri
Limited şirket pay devri her zaman noter ve genel kurul onayına bağlı olmakla birlikte, bazı özel hallerde farklı hükümler uygulanır. Bunların başında miras yoluyla devir gelir. Ortağın ölümü hâlinde paylar mirasçılara geçer; ancak mirasçılar doğrudan ortak sıfatı kazanmaz. Şirket sözleşmesinde mirasçılara ortaklık hakkı tanınmamışsa, mirasçılara pay bedelinin ödenmesi gündeme gelir.
Eşler arası mal rejimi, icra yoluyla satış veya şirketin kendi payını devralması da özel devir hallerine örnektir. Bu durumlarda TTK’da öngörülen özel hükümler uygulanır. Özellikle boşanma sonrası mal paylaşımı davalarında limited şirket hisseleri de gündeme gelmektedir (bkz. mal paylaşımında şirket hisselerinin durumu).
Pay Devri Sözleşmesinin Sonuçları
Pay devri tamamlandığında devralan kişi ortak sıfatını kazanır ve bu sıfatla birlikte kâr payı hakkı, yönetim hakkı, bilgi alma ve denetim hakkı gibi yetkilere sahip olur. Bunun yanında, ek ödeme yükümlülüğü, yan edim borcu veya rekabet yasağı gibi sınırlamalar da devralana geçer.
Devrin şirket içinde sonuç doğurabilmesi için pay defterine kaydedilmesi gerekir. Ayrıca ticaret siciline tescil, üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesi açısından zorunludur. Bu kayıtlar yapılmadığı takdirde, devir şirket bakımından hüküm doğurmaz. Bu nedenle pay devrinin yalnızca taraflar arasında değil, şirket düzeni ve üçüncü kişiler bakımından da infaza elverişli hâle gelmesi sağlanmalıdır.
Limited Şirket Pay Devrinde Sınırlamalar
TTK, limited şirket pay devrine serbesti tanımakla birlikte bazı sınırlamalar öngörmüştür. Bunların başında şirket sözleşmesine konulabilecek devir yasakları gelir. Şirket sözleşmesiyle pay devrinin tamamen yasaklanması veya belirli şartlara bağlanması mümkündür. Örneğin payların sadece mevcut ortaklara devredilebileceği kararlaştırılabilir.
Kanundan kaynaklanan sınırlamalardan biri de noter onayının zorunlu olmasıdır. Yine, genel kurulun devri haklı sebeplerle reddetmesi mümkündür. Bu sınırlamalar, ticari uyuşmazlıkların konusu hâline gelebilir (bkz. ticari davalar).
Bu sözleşme örneği, uygulamada asgari unsurları göstermektedir. Ayrıntılar tarafların iradesine göre şekillenir. Özellikle ticaret hukuku alanında uzman desteği alınması önerilir.
Limited Şirket Pay Devri TTK 595 Yargıtay Kararları
Noter Onayı Olmayan Pay Devri Geçersizdir
Olayda taraflar, limited şirketteki pay devrini adi yazılı sözleşme ile yapmıştır. Şirket defterine işlenen bu devir, devralanın ortak sıfatı kazanıp kazanmadığı tartışmasına yol açmıştır. Yargıtay, TTK m.595 uyarınca noter onayı bulunmayan pay devirlerinin geçersiz olduğunu vurgulamıştır. Şekil şartının kamu düzenine ilişkin olduğu belirtilmiştir. Sonuç olarak, noter onayı olmadan yapılan pay devri hükümsüz sayılmıştır.
Künye: Yargıtay 11. HD., 19.03.2018, E.2016/4234, K.2018/2376.
Genel Kurul Onayı Alınmadan Yapılan Devir Şirketi Bağlamaz
Bir limited şirket ortağı, payını üçüncü kişiye devretmiş; ancak genel kurul onayı alınmamıştır. Yönetim devri tanımamış, uyuşmazlık çıkmıştır. Yargıtay, genel kurulun onayı olmadan pay devrinin şirket bakımından geçersiz olduğunu belirtmiştir. Bu düzenlemenin amacı, ortaklık yapısını korumaktır. Sonuç olarak, devralan kişi ortak sıfatını kazanamamıştır.
Künye: Yargıtay 11. HD., 05.12.2017, E.2015/7890, K.2017/7123.
Miras Yoluyla Pay Geçişinde Şirket Sözleşmesi Belirleyicidir
Somut olayda, limited şirket ortağı vefat etmiş, payları mirasçılara geçmiştir. Ancak şirket sözleşmesi mirasçıların ortak olmasını sınırlamış ve genel kurul devri reddetmiştir. Yargıtay, miras yoluyla geçişin kural olarak geçerli olduğunu; fakat şirket sözleşmesinde aksi hüküm varsa, mirasçıların paylarının nakde çevrilmesi gerektiğini ifade etmiştir. Böylece mirasçıların doğrudan ortak sıfatı kazanamayacağına hükmedilmiştir.
Künye: Yargıtay 11. HD., 10.06.2019, E.2017/6123, K.2019/4567.
Pay Defterine Kayıt Yapılmadan Devir Tamamlanmaz
Bir ortak payını devretmiş, noter onayı ve genel kurul kararı alınmış; fakat pay defterine işlenmemiştir. Devralan ortak karar süreçlerine katılmak istediğinde sorun çıkmıştır. Yargıtay, pay defterine kaydın şirket bakımından zorunlu olduğunu, aksi hâlde devrin iç ilişkide sonuç doğurmayacağını belirtmiştir. Sonuç olarak, kayıtsız devir şirketçe tanınmamıştır.
Künye: Yargıtay 11. HD., 21.01.2020, E.2018/9321, K.2020/413.
İcra Yoluyla Satışta da Genel Kurul Onayı Şarttır
Bir ortağın payı alacaklı tarafından haczedilmiş ve icra yoluyla satılmıştır. Şirket yönetimi, genel kurul onayı olmadığı gerekçesiyle devri tanımamıştır. Yargıtay, icra yoluyla satışın geçerli bir devir yolu olduğunu; ancak TTK uyarınca genel kurul onayının yine arandığını belirtmiştir. Onay olmadıkça, devralan ortak sıfatını kazanamaz.
Künye: Yargıtay 11. HD., 25.09.2018, E.2016/3456, K.2018/6098.
Şirket Sözleşmesinde Üçüncü Kişiye Devir Yasağı
Olayda şirket sözleşmesine, payların sadece mevcut ortaklara devredilebileceğine dair hüküm konmuştur. Bir ortak payını üçüncü kişiye devretmek isteyince genel kurul reddetmiştir. Yargıtay, sözleşmedeki bu yasağın geçerli olduğunu ve üçüncü kişilere devir yasağının bağlayıcı olduğunu belirtmiştir. Böylece devir girişimi geçersiz sayılmıştır.
Künye: Yargıtay 11. HD., 13.11.2017, E.2015/5678, K.2017/9542.
Gabin (Aşırı Yararlanma) Nedeniyle Pay Devri İptali
Bir pay devri sözleşmesinde, payın gerçek değerine göre aşırı düşük bir bedel kararlaştırılmıştır. Devreden ortak, TBK m.28 uyarınca gabin nedeniyle sözleşmenin iptalini talep etmiştir. Yargıtay, aşırı oransızlık ve tarafların tecrübe farkını dikkate alarak gabin şartlarının oluştuğunu kabul etmiştir. Bu nedenle sözleşme iptal edilmiştir.
Künye: Yargıtay 11. HD., 07.07.2021, E.2019/6789, K.2021/4321.
Şirketin Kendi Payını Devralması Sınırlı Şartlara Tabidir
Bir limited şirket, ortağının payını kendi adına devralmıştır. Uyuşmazlık, bu işlemin geçerliliği noktasında çıkmıştır. Yargıtay, limited şirketlerin kendi paylarını devralabileceğini; ancak bunun sermaye azaltımı veya kanunda öngörülen özel yöntemlerle yapılması gerektiğini belirtmiştir. Usule aykırı yapılan devirler geçersizdir.
Künye: Yargıtay 11. HD., 16.03.2016, E.2014/5421, K.2016/2987.
Devir Bedelinin Ödenmemesi Devrin Geçerliliğini Etkilemez
Olayda, taraflar arasında noter onaylı pay devri sözleşmesi yapılmış; fakat devralan kişi bedeli ödememiştir. Şirket bu gerekçeyle devri geçersiz saymıştır. Yargıtay, devir bedelinin ödenmemesinin, sözleşmenin geçerliliğini etkilemeyeceğini, yalnızca taraflar arasında alacak-borç ilişkisi doğuracağını belirtmiştir. Bu nedenle devralan ortak sıfatını kazanmıştır.
Künye: Yargıtay 11. HD., 22.02.2019, E.2017/7456, K.2019/1123.
Zımni Onay Durumunda Pay Devri Geçerlidir
Bir ortağın pay devri başvurusu üzerine genel kurul belirli süre içinde karar almamıştır. Şirket yönetimi, onay olmadığı gerekçesiyle devri reddetmiştir. Yargıtay, belirlenen süre içinde karar alınmamasının zımni onay sayılacağını ve devrin geçerli olduğunu belirtmiştir. Bu içtihat, genel kurulun süresiz bekletme yoluyla devir hakkını engelleyemeyeceğini ortaya koymuştur.
Künye: Yargıtay 11. HD., 09.04.2018, E.2016/9823, K.2018/2541.
Limited Şirket Hisse Devrinde Avukat Desteği
Limited şirket pay devri, şirketin ortaklık yapısını doğrudan etkileyen ve hukuki güvenlik açısından sıkı şekil şartlarına bağlı bir işlemdir. Noter onayı, genel kurul kararı, pay defteri kaydı ve ticaret siciline tescil, işlemin infaza elverişli hâle gelmesi için zorunludur.
Yanlış planlanan bir pay devri, geçersizlik, ortaklık sıfatının kazanılamaması veya uzun süren davalara yol açabilir. Bu nedenle sürecin her aşamasında uzman ticaret ve şirket avukatı desteği almak, hem hukuki güvenliği sağlamak hem de ticari riskleri en aza indirmek açısından kritik önemdedir.
Sıkça Sorulan Sorular
Limited Şirkette Pay Devri Nasıl Yapılır?
Limited şirkette pay devri, Türk Ticaret Kanunu m.595 ve devamı hükümlerine tabidir. Öncelikle devreden ve devralan arasında yazılı bir sözleşme yapılmalı ve bu sözleşme noter huzurunda onaylanmalıdır. Noter onayı, kamu düzenine ilişkin bir geçerlilik şartıdır; aksi hâlde devir hükümsüz olur. Ardından, pay devrinin şirket genel kurulunda onaylanması gerekir. Genel kurul, şirket sözleşmesindeki hükümler ve şirket menfaatleri doğrultusunda onay verip vermemeye karar verebilir.
Onay alındıktan sonra, devir işlemi şirket pay defterine işlenir ve ticaret siciline tescil edilerek üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir hâle gelir. Böylece devralan kişi, ortak sıfatını kazanır ve kâr payı, oy hakkı gibi ortaklık haklarından yararlanmaya başlar. Bu süreçte eksik kalan herhangi bir adım, devrin geçersizliği veya şirket nezdinde hüküm doğurmaması sonucunu doğurabilir.
Limited Şirket Hisse Devir Ücreti Ne Kadar?
Pay devrinde devralan kişinin ödeyeceği bedel tarafların serbestçe belirlediği bir husustur. Ancak bedelin, payın gerçek değeri ile orantılı olması önemlidir. Bedelin çok düşük belirlenmesi halinde Borçlar Kanunu m.28 kapsamında gabin (aşırı yararlanma) iddiası gündeme gelebilir. Yargıtay içtihatlarında da pay devri bedelinin hakkaniyete uygun belirlenmesi gerektiği vurgulanmıştır.
Bunun yanında, devir işleminin noter onayı ve ticaret sicili tescili gibi aşamalarında masraflar doğar. Noter harcı, damga vergisi ve tescil masrafları tarafların mali yükünü artırabilir. Bu nedenle hisse devri planlanırken yalnızca satış bedeli değil, aynı zamanda resmi işlem maliyetleri de dikkate alınmalıdır. Özellikle yüksek sermayeli şirketlerde, noter ve sicil harçları önemli bir kalem olabilir.
Limited Şirkette Pay Devri Tescile Tabi midir?
Evet, limited şirket pay devri tescile tabidir. Noter onaylı sözleşme ve genel kurul kararı ile geçerli hâle gelen pay devri, şirketin pay defterine kaydedilmeli ve ticaret siciline bildirilmelidir. Tescil işlemi, devrin üçüncü kişiler karşısında ileri sürülebilmesi için zorunludur. Tescil yapılmadığında, devralan ortak şirket içi haklardan yararlansa bile, üçüncü kişiler nezdinde pay sahibi olarak görünmez.
Tescil, aynı zamanda şirketin hukuki güvenliği ve şeffaflığı açısından önemlidir. Ticaret sicilinde yapılan her değişiklik, kamuya açıklanmış olur. Bu sayede hem mevcut ortaklar hem de üçüncü kişiler şirketin ortaklık yapısını güvenilir bir şekilde öğrenebilir. Dolayısıyla tescil, infaza elverişlilik ve kamu düzeni açısından vazgeçilmez bir aşamadır.
Limited Şirkette Pay Sahibinin Sorumluluğu
Limited şirkette pay sahibi, taahhüt ettiği esas sermaye payını ödemekle yükümlüdür. Bunun dışında, şirket sözleşmesinde kararlaştırılmışsa ek ödeme yükümlülüğü ve yan edim borcu da doğabilir. Ayrıca, ortakların şirkete karşı bağlılık yükümlülüğü ve rekabet yasağı bulunmaktadır. Bu nedenle limited şirkette pay sahibi, yalnızca mali değil, aynı zamanda kişisel sadakat borcu ile de sorumludur.
Şirket borçlarından dolayı ortakların sorumluluğu kural olarak sınırlıdır. Ortaklar, şirketin borçlarından dolayı yalnızca koydukları sermaye oranında risk taşırlar. Ancak kamu alacakları (örneğin vergi borçları) bakımından, ortakların şahsi sorumluluğu da gündeme gelebilir. Bu nedenle limited şirkette pay sahipliği, sadece ekonomik bir yatırım değil, aynı zamanda hukuki sorumluluk doğuran bir statüdür.
